Makroekonomik Göstergeler
Bir yatırım kararı alınmadan önce, yatırım yapılacak olan ülkenin mevcut ekonomik durumu detaylı şekilde incelenmeli daha sonra yatırım kararı verilmelidir. Bir ülke ekonomisi analiz edilirken makroekonomik göstergeler kullanılır.
Gayrısafi Yurt İçi Hasıla (GSYİH)
Gayrisafi yurt içi hasıla (GSYİH), bir ülke ekonomisinde, belirli bir dönem içerisinde üretilen mal ve hizmetlerin toplam değerine denir. GSYİH her 3 ayda bir hesaplanır ve TÜİK tarafından açıklanır. Y=I+C+G+NX formülü ile bulunur. I yatırımı, C tüketimi, G kamu harcamalarını, NX dış ticaret açık/fazlasını gösterir.
Büyüme
Ülke ekonomisinde üretilen mal ve hizmetlerin toplam değerindeki artışa da büyüme denir. Fiyat değişimlerinden arındırılarak açıklanan büyümeye reel büyüme, fiyat artışları da dahil edilerek hesaplanan büyümeye ise nominal büyüme denir. Örneğin bir ekonomide 1 yıl içerisinde 10 adet araç üretilmiş ve bu araçların her birinin değeri 100.000 TL ise GSYİH 1.000.000 TL olur. Bir sonraki yıl toplam üretilen araç adedi değişmez ancak araç fiyatı 110.000 TL'ye çıkarsa ekonomi nominal olarak %10 büyümüş olmasına rağmen reel olarak büyüme sağlamamıştır. Büyüme bir hükümetin en öncü hedefidir. Borsadaki fiyatlamalar üzerinde de büyüme beklentisi oldukça etkilidir. Büyüme beklentisinin düştüğü dönemlerde borsa performansı zayıf olurken, yüksek büyüme beklentisi oluştuğunda borsalar ralli yapar.
İşsizlik
Bir ekonomide iş gücüne katılanlar içerisinde işsiz olanları belirten orana işsizlik oranı denir. İş gücü, halihazırda çalışanlar ve aktif olarak iş arayanlardan oluşur. Yani herhangi bir işe sahip olmamasına rağmen iş aramayan kişiler işsiz olarak değerlendirilmez. Bu yüzden açıklanan işsizlik oranı gerçek işsizliğin daha altındadır. Büyüme verisi ile işsizlik verisi ters orantılıdır. Büyümenin yüksek olduğu dönemlerde işsizlik düşerken, ülkenin küçüldüğü dönemlerde işsizlik yükselir.
Tüketici Enflasyonu (TÜFE)
Tüketici fiyatları genel düzeyindeki yükselmeye denir. Her ayın ilk haftasında TÜİK tarafından açıklanır. TÜFE bir sepet üzerinden hesaplanır. Enflasyon sepeti tüketicilerin kullandıkları mal ve hizmetlerin ağırlıklandırılmasıyla oluşturulur ve bu sepetteki ürünlerin toplam fiyatının artışı enflasyon olarak adlandırılır. Bu sepetteki ağırlıklandırmalar dönem dönem değişir. En büyük ağırlık gıda ve alkolsüz içeceklerde olurken ulaştırma ve konut bunu takip eder. Büyüme, ekonomik talebi canlandırdığı için enflasyonu yükselten etkenlerden biridir. Ancak büyümenin zayıf seyrettiği dönemlerde de enflasyon yüksek seyredebilir. Üretimi ithalata bağımlı ülkelerde döviz kurunun yükselmesi ile maliyetlerin artışı sonucu enflasyon oluşabilir. Türkiye'deki yüksek enflasyonun arkasında maliyet etkisi vardır.
Üretici Enflasyonu (ÜFE)
Üretici fiyatları genel düzeyindeki yükselmeye denir. TÜFE verisiyle birlikte açıklanır. Üreticilerin kullandığı ürünlerden oluşturulan bir sepetteki fiyat değişimleri ile hesaplanır. Döviz kurundaki değişimlere hassasiyeti daha yüksektir. Üretici enflasyonu önümüzdeki aylara ilişkin TÜFE verisi için öncü göstergedir. Üretici fiyatlarının tüketici fiyatlarından hızlı yükselmesi, bu fiyat değişimlerinin önümüzdeki dönemde tüketiciye yansıtılacağı beklentisini yanında getirir.
Cari İşlemler Dengesi
Mal ve hizmet ihracatından elde edilen gelir ile mal ve hizmet ithalatından oluşan gider arasındaki farka cari transferlerin eklenmesi ya da çıkarılmasıyla ortaya çıkan değere cari işlemler dengesi denir. Aylık olarak açıklanır ve bu rakam negatif ise cari açık, pozitif ise cari fazla olarak adlandırılır. Türkiye uzun yıllardır cari açık veren ülkeler içerisinde yer almaktadır. Türkiye'nin üretimi dışarıdan alınan ara mamül ve ithal edilen enerjiye bağlı olduğundan cari açık ile büyüme verisi doğru orantılı seyreder. Yani büyüme, potansiyelinin üzerine çıktığında cari açık da yükselir. Cari açığın yüksek olması dış finansman ihtiyacı doğurduğundan elbette kırılganlık seviyesini artırır ancak büyümeyi de beraberinde getirir. Cari açık GSYİH ile oranlandığında daha anlamlı bir veri olur.
Bütçe Dengesi
Kamu kesimi gelirleri ile giderleri arasındaki farka bütçe dengesi denir. Bu hesaplama sonucu çıkan rakam negatif ise bütçe açığı, pozitif ise bütçe fazlası olarak adlandırılır. Bütçe dengesi aylık olarak açıklanır ve cari dengede olduğu gibi eğer bütçe açık veriyorsa bu bir dış finansman ihtiyacı doğuracak ve kırılganlığı artıracaktır. Bütçe dengesi GSYİH'ye oranlanarak değerlendirilir. Hem cari açık hem bütçe açığı verilmesine çifte açık denir.
Sanayi Üretimi
Sanayi Üretim Endeksi aylık olarak açıklanır ve sanayi üretiminin önceki yılın aynı ayına ve bir önceki aya göre performansını gösterir. Alt sektörlere göre ağırlıklandırılarak açıklanır. Sanayi üretimi büyüme ve işsizlik verileri için öncü gösterge olarak kabul edilir. Borsada işlem gören sanayi şirketleri için önemli bir veridir. Bu veri ile birlikte sanayinin alt sektörlerine ilişkin sanayi üretim rakamları da açıklanır.
İmalat PMI
PMI (Purchasing Managers Index) satın alma müdürleri endeksidir. Aylık olarak açıklanır ve şirketlerin satın alma yöneticilerinin mal ve hizmet satın alma eğilimlerini ölçer. Bir imalat şirketinin üretim yapması için başka şirketlerden hammadde ya da ara mamül tedarik etme ihtiyacı olduğundan, satın alma eğilimi, büyüme için öncü göstergelerden biri olarak kabul edilir. PMI verisinin yüksek seyrettiği çeyreğe ilişkin büyüme verisi de yüksek gelir. Açıklanan PMI rakamının 50'den büyük olması ekonomik büyümeye, rakamın 50'den küçük ise ekonomik daralmaya işaret eder.
Tüketici Güven Endeksi
Tüketicilerin kısa vadeli dönemde ekonomiye olan güvenini ölçmek amacıyla oluşturulan endekstir ve aylık olarak açıklanır. Tüketicilerin, mevcut ve kısa vadeli ekonomi hakkındaki düşüncelerini ve belirli ürünleri yakın zamanda satın alıp almayacağını sorgulayan anketler ile hesaplanır. Büyüme verisi için öncü göstergelerden biridir. Tüketici güveninin yükselmesi yakın dönemde harcamalarda artış beklentisi oluşturur. Şirketler yatırım kararı alırken tüketici güven endeksine önem verirler.
