Sektörel Görünüm - Ekim Ayında Havacılık
Sektörel Görünüm - Havacılık (Ekim 2024)
Veriler
✦ DHMİ verilerine göre, Türkiye'deki toplam uçak trafiği eylül ayında geçen yılın aynı dönemine kıyasla %1,8 artış gösterdi. İç hat trafiği mevcut dönemde %0,5 yükselirken dış hat trafiğinde bu oran %3 oldu. Tüm uçak trafiğine en fazla katkıyı sağlayan ilk üç havalimanı ise %27 ile İstanbul Havalimanı, %17 ile Antalya Havalimanı ve %12 ile Sabiha Gökçen Havalimanı oldu. Eylül ayında toplam yolcu trafiği ise geçen seneye kıyasla iç hatlardaki %2,7’lik daralmaya karşın dış hatlardaki %4,6’lık büyümenin etkisiyle 22,3 milyon kişiye ulaşarak %1,8 yükseldi.
✦ Eurocontrol’ün 7-13 Ekim tarihlerinde yayınladığı son haftalık bültende, Avrupa havacılık sektörüne yönelik önemli bilgiler yer aldı. Eurocontrol, söz konusu haftada 31 bin 575 uçuş gerçekleştiğini ve bir önceki haftaya oranla uçuşlarda %1,4 azalış olduğunu aktardı. Yaz sezonunun sona ermesiyle birlikte, Avrupa’nın en büyük 10 havayolu şirketinin geçen hafta operasyon kapasitelerini azalttığını görüyoruz. Havacılıkta 2019 senesi, referans senesi olarak ön plana çıkan bir sene. Ekim ayının ilk 13 günlük verileri, 2019 seviyelerinin %98’inde olduğumuzu bize gösteriyor. Eurocontrol verilerinde şirketlerimizin performanslarına odaklanalım. Türk Hava Yolları, 7-13 Ekim haftasında günlük ortalama 1.391 uçuşla geçtiğimiz haftaya göre %2 düşüş kaydederken, 2023’ün aynı haftasına göre %6 düşüş gösterdi. Eurocontrol verilerinde Pegasus uçuş sayıları daha stabil gözüktü. Pegasus, 7-13 Ekim haftasında günlük ortalama 541 uçuş gerçekleştirirken, geçtiğimiz hafta da durum aynıydı. Geçtiğimiz yılın aynı haftasında oranla ise %9,2’lik bir artış gözlemliyoruz. Havalimanlarına baktığımızda Amsterdam ile iGA İstanbul arasındaki rekabet devam ediyor. 7-13 Ekim haftasında Amsterdam Schiphol havalimanı, liderliği ele alarak günlük ortalama bin 416 uçuşun gerçekleştiği havalimanı oldu. iGA İstanbul, bin 386 uçuşla ikinci sırada bulunuyor. Üçüncü sırada ise bin 348 uçuşla Paris Charles de Gaulle Havalimanı bulunuyor.
✦ Şirket özelindeki verileri incelediğimizde THY’nin eylül ayında toplam yolcu trafiğinin geçen yıla kıyasla %3,37 düştüğünü görüyoruz. Yolcu sayısındaki daralma, iç hatlarda %8,1 olurken dış hatlarda ise %0,63 olarak gerçekleşti. Şirketin gelir elde etme amacıyla sahip olduğu toplam kapasiteyi ifade eden arz edilen koltuk km verisi, iç hatlardaki %10’luk düşüşe karşın dış hatlardaki %8’lik yükselişin etkisiyle toplamda %6 arttı. Öte yandan geçtiğimiz ay Türk Hava Yolları, Eylül 2023’ün %4,5 altında 45.481 yolcu seferi düzenlerken bu seferlerdeki doluluk oranları yurt içinde %88,8, yurt dışında %83,9 oldu. Geçen senenin aynı döneminde bu oranlar %87,3 ve %84,6’ydı. Kargo tarafında ise toplam taşınan yük miktarı önceki yılın %11,9 üstünde 150 bin ton olarak kaydedildi.
✦ Pegasus’ta yolcu büyümeleri devam ediyor. Eylül ayında 3.33 milyon misafir sayısına ulaşan Pegasus, yıllık bazda yolcu sayısını %8 arttırdı. Kümülatif verilere baktığımızda sonuçlar daha da olumlu. 2024 senesinde ilk 9 ayda 27 milyon 970 bin yolcu ağırlayan Pegasus, geçtiğimiz seneye oranla bu alanda %18’lik büyüme kaydetti. Yeni destinasyonlarla birlikte konma ve konma başı misafir oranlarında da artış gözlemliyoruz. Eylül ayında konma verisi 18 bin 82 olurken, konma başına misafir 184 oldu. Bu veriler geçtiğimiz sene 17 bin 287 ve 178 olarak kaydedilmişti. Doluluk oranı da son dönemde Pegasus için önemli olan dış hatlar tarafında azalsa da toplamda iç hatların desteğiyle artış gözlemliyoruz. Toplam doluluk oranı eylülde %88.1’e yükselerek yıldan yıla 0.3 puan iyileşme gösterdi. İç hatlarda %92.9’a yakın doluluk oranı dikkat çekiyor.
✦ TAV Havalimanları’nın açıkladığı ‘Yatırımcı Bülteni’ne göre eylül ayında hizmet verilen toplam yolcu sayısı 11 milyonun üzerine çıkarak 2023’ün aynı dönemine kıyasla %5,2, uçuş sayısı 73 binin üzerine çıkarak %4,9 büyüme kaydetti. Dış hatlardaki yolcu trafiği 8,2 milyonla %6,8, iç hatlardaki yolcu trafiği 3 milyonla %0,9 yükseldi. Batum, Alanya ve Tunus Havalimanları’nın yolcu sayılarındaki büyümeler %20’nin üzerinde gerçekleşirken şirketin toplam yolcu trafiğine en fazla katkı sağlayan havalimanları da %44 ile Antalya, %9,79 ve %9,68 ile Ankara ve İzmir Havalimanları oldu.
2024 3. Çeyrek Toplam Yolcu Sayılarındaki Yıllık Değişim Oranları
Şirket | İç Hat | Dış Hat | Toplam |
---|---|---|---|
PGSUS | %8,94 | %9,25 | %9,14 |
TAVHL | %2,05 | %6,70 | %5,43 |
THYAO | -%5,83 | -%1,22 | -%2,94 |
Sektör Geneli | -%1,07 | %4,16 | %2,16 |
✦ IATA’dan aldığımız jet yakıtı verilerine göre, son dönemde altan ham petrolle birlikte jet yakıtında da yukarı yönlü bir hareket görüyoruz. Dünyada jet yakıtı tüketiminin %28’inin gerçekleştiği Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu bölgesinde 11 Ekim itibarıyla jet yakıt fiyatı varil başına 94.23 dolar olurken, bir önceki haftaya göre %5,7, bir önceki aya göre ise %7,2 yükseldi. ABD etkisiyle dünyada en çok jet yakıtı tüketilen bölge olan Kuzey Amerika bölgesinde artış daha da yüksek. Bir önceki haftaya göre artış %5,7 olarak kaydedilirken varil başına jet yakıt fiyatı 93.30 dolar oldu. Bir önceki aya göre artış ise %9,6 seviyesinde.
✧ Washington Post’un 14 Ekim tarihli haberinde İsrail’in İran’a görece daha ılımlı bir misilleme yapma ihtimali ve Çin’den gelen tüketim verileri ile petrol fiyatlarında birkaç gündür düşüş gözlemliyoruz. Önümüzdeki dönem jet yakıt fiyatlarında da bu etkiyi gözlemleyebiliriz.
Gelişmeler
✦ Boeing'in başı son yıllarda dertten kurtulmuyor. Şirketin en fazla yatırım yaptığı uçak olan 737 MAX’ta problemler devam ediyor. Sene başında uçağın üretimi, gövde paneli patlaması nedeniyle durduruldu. Daha büyük olan 787 Dreamliner'ın üretimi ise tedarik zinciri sorunları nedeniyle yavaşladı. Boeing’in baş etmesi gereken bir başka kriz daha var. 13 Eylül'de Washington eyaletindeki 737 MAX’in montaj fabrikalalarını etkileyen, şirketin iş gücünün %20’sini oluşturan 33 bin sendika üyesinin başlattığı grev üretimi durma noktasına getirdi. Morgan Stanley, bu grevin Boeing’e, şirketin mali durumu zaten zor durumdayken, aylık 2 milyar dolara mal olacağını tahmin ediyor. Boeing, 18 Eylül’de, grev devam ettiği sürece ayda bir kez beyaz yakalı çalışanlarının on binlercesini ücretsiz izne çıkaracağını duyurdu. Şirketin 2008’deki son büyük grevi 58 gün sürmüştü. Uzun süren bir grev Boeing'in mali durumunu daha da kötüleştirebilir. 737 MAX, 2019'da yazılım hatalarına bağlı iki ölümcül kazanın ardından geçici olarak yere indirildiğinden beri güvenilir şekilde çalışmıyor. O zamandan beri Boeing’in operasyonları 25 milyar dolar nakit tüketti ve şirket 45 milyar dolar net borç biriktirdi. Ana rakibi Airbus’ın ise neredeyse hiç borcu yok.
✦ Avrupa’daki önemli işten çıkarma gelişmesi ise en büyük 2 uçak üreticisinden diğeri olan Airbus’ta meydana geldi. Şirket tarafından yapılan açıklamaya göre, karmaşık iş ortamı nedeniyle savunma ve uzay bölümlerinin yeniden yapılandırılacağı ve alınacak tedbirler sonucunda 2026 ortasına kadar 2.500 kişinin işten çıkartılmasının beklendiği ifade edildi. Şirketin toplam gelirlerine %17’lik katkı sağlayan ve 35 bin kişinin üzerinde çalışan sayısı olan savunma ve havacılık bölümünde, 2024’ün ilk 6 aylık sonuçlarına göre -807 milyon Euro’luk FVÖK elde edildi.
✦ British Airways, yedek parça tedarikinde yaşanan gecikmeler nedeniyle kış dönemi programından yüzlerce uzun mesafeli uçuşu iptal etmeyi planladığını açıkladı. Havayolu şirketi, 11 Ekim Cuma günü yaptığı açıklamada, Heathrow'dan Kuala Lumpur'a yeni başlatmayı planladığı rotayı ertelediğini ve Londra Gatwick ile New York arasında ve Londra Heathrow ile Doha arasında günde bir uçuşu askıya aldığını duyurdu. Uluslararası Havayolları Grubu'nun (IAG) bir parçası olan İngiltere'nin bayrak taşıyıcı havayolu, iptallerin "Rolls-Royce'dan motor ve parça teslimatlarının gecikmesinden" kaynaklandığını belirtti. Sorunların özellikle uzun mesafeli Boeing 787 uçaklarında kullanılan Rolls-Royce Trent 1000 motorlarıyla ilgili olduğu ifade edildi. Rolls-Royce, geçen ay yaptığı açıklamada, yedek parça tedarikindeki sınırlamaların etkisini "en aza indirmek" için British Airways ve tüm müşterileriyle birlikte çalışmaya devam ettiğini söyledi.
✦ Etihad Airways, Abu Dabi merkezli operasyonlarını güçlendirmek amacıyla Körfez'den yapılan uzun mesafeli uçuşlarda yeni fırsatlar hedefliyor. Havayolu, Abu Dabi'de duraklamalı uçuşları tercih eden daha fazla yolcuyu çekerek, geçen yılki 13 milyon yolcu sayısını 2030'a kadar 30 milyona çıkarmak istiyor. Abu Dabi Varlık Fonu’na ait Etihad, uzun mesafeli uçuşlarda ağırlıklı olarak Emirates, Qatar Airways ve Türk Hava Yolları ile rekabet ediyor. Bu dört havayolu şirketi de büyüme aşamasında ancak Etihad hala en küçükleri. Suudi Arabistan’ın ise gelecek yıl yeni bir havayolu şirketi kurması bekleniyor. Etihad’ın CEO'su Antonoaldo Neves, Financial Times’a yaptığı açıklamada, Abu Dabi’nin havacılık sektörünü genişletmesi için yeterli alan ve talep olduğunu belirtti. Neves, “Havayolu açısından bakıldığında, Dubai şu anda gerçekten çok yoğun. Dubai’de fazla kapasite kalmadı ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin artık büyümesi için Abu Dabi’ye ihtiyacı var." dedi. Abu Dabi'ye bir saat uzaklıkta bulunan Dubai Uluslararası Havalimanı, 2023 yılında 87 milyon yolcuya hizmet verdi. Emirates’in yöneticileri, havalimanında yakın zamanda kapasitenin dolabileceğini söyledi. Yıllık 230 milyon yolcu kapasitesine sahip olacak yeni bir havalimanı inşa ediliyor ancak yıllarca açılması beklenmiyor.
Sektörden açıklamalar
✦ Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, Türk havayolu firmalarının üst düzey yöneticileri ile gerçekleştirdiği görüşmenin ardından basın mensuplarına açıklamalarda bulundu. Uraloğlu, “Geçtiğimiz yıl Türk hava sahalarında transit üst geçişler dahil toplam uçuş sayısı %14,9 artış göstererek 2,1 milyonun üzerine çıkmıştı. Bu ve bundan sonraki yıllarda bu istatistiklerin çok daha üzerinde değerlere ulaşacağımızı, 2024 sonunda yolcu sayısının 236 milyonun, 2025 yılında da 250 milyonun üzerine çıkacağını öngörüyoruz.” dedi. Öte yandan Bakan Uraloğlu, iç hatlarda karayolu veya tren ile 5 saatten uzun süren şehirler arası yolculuklar için her gün sabah ve akşam en az bir uçuşun planlandığını, ayrıca bir önceki sezon doluluk oranı %95'in üzerinde olan hatlara ek seferler düzenleneceğini belirtti. Buna göre 2025 yaz sezonu için öncelikli hatlarda işletmeler en kısa sürede fizibilite çalışmalarına başlayarak sefer sayılarını artırmaya çalışacak. Bakanlık da bu noktada havayolu şirketlerinin sefer sayılarını arttırıp arttırmadıklarını yakından takip edecek. Yeni seferler ile ilgili bilgi veren Bakan Uraloğlu, “Rize-Artvin-Antalya, Antalya-Bursa, Antalya-Erzurum, Antalya-Şanlıurfa, İzmir-Elazığ, İzmir-Nevşehir, İzmir-Sivas, İzmir-Şanlıurfa, Çukurova-Bursa, Çukurova-Samsun, Çukurova-Trabzon ve Çukurova-Van seferlerini başlatıyoruz. Bu seferlerle özellikle yeni açtığımız Çukurova Uluslararası Havalimanı’nın iç hat uçuş ağını da genişletmiş olacağız.” ifadelerini kullandı.
✦ Pegasus Havacılık Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Nane, katıldığı CNBC-e yayınında Orta Doğu’daki gelişmelerin havacılık sektörüne olan etkisini ve şirketin gelecek planlarını ele aldı. İsrail ve Lübnan yolcularının genelde transit yolcular olduğunu ve bu bölgelerin kendileri için çok önemli pazarlar olduğunu belirten Nane, yaşanan olaylar nedeniyle bu pazarların zarar gördüğünü söyledi. Nane, gece uçuşları yapamadıkları için verimliliğin düştüğünü belirtti. Pegasus’un büyüme hedeflerine de değinen Nane, filolarında 110 uçak bulunduğunu ve yılı 118 uçak sayısına ulaşarak bitirmeyi hedeflediklerini vurguladı. Şu anda 103 farklı destinasyona uçtuklarını belirten Nane, en yüksek sezonlarının nisan ayında başlayıp eylülde bittiğini, ancak mevsimsel kaymalar nedeniyle bu sürenin ekim ayına kadar uzadığına dikkat çekti. Mehmet Nane’nin ifade ettiğine göre 2022 ile 2023 yıllarında halka açık sektör şirketleri arasında dünyanın en düşük maliyet giderlerine sahip şirketi Pegasus oldu. Nane, Pegasus’un uçak sayısının 140-150’ye çıkmasını hedeflediklerini belirtti. Ancak uçak siparişlerini verdikten 4-5 yıl sonra teslim aldıklarını ve 200 uçak hedefinin iddialı bir hedef olduğunu dile getirdi. Ayrıca, Sabiha Gökçen Havalimanı’nda yeni bir terminal ihalesine ihtiyaç duyduklarını ve bu sorunun bu yıl içinde çözülmesini beklediklerini söyledi. Bakanlığın süreci yakından takip ettiğini ve kapasite artışının gerçekleşmesinin Pegasus’un hedeflerini revize etmesini sağlayabileceğini vurguladı.