Sektörel Görünüm - Eylül Ayında Havacılık
Sektörel bültenlerimize artık ayın son bölümüne girmiş olmamızın etkisiyle, frekans biraz daha düşük kalacak şekilde devam ediyoruz. Bu kez de havacılık sektörü gelişmelerini; paylaşılan veriler, önemli gelişmeler ve sektör yetkililerinin yaptığı açıklamalar ışığında detaylı bir şekilde inceledik.
Veriler
✦ DHMİ verilerine göre, Türkiye'deki toplam uçak trafiği ağustos ayında geçen yılın aynı dönemine kıyasla %2,8 artış gösterdi. İç hat trafiği mevcut dönemde %4,2 yükselirken dış hat trafiğinde bu oranı %1,6’ydı. Tüm uçak trafiğine en fazla katkıyı sağlayan ilk üç havalimanı ise %26 ile İstanbul Havalimanı, %18 ile Antalya Havalimanı ve %12 ile Sabiha Gökçen Havalimanı oldu.
✦ Ağustos ayında toplam yolcu trafiği ise geçen seneye kıyasla iç hatlarda %1,3’lük daralmaya karşın dış hatlardaki %4’lük büyümenin etkisiyle 25,1 milyon kişiye ulaşarak %2 yükseldi. Toplam yolcu trafiği 200 binin üzerinde olan havalimanları arasında ziyaretçi sayısını en fazla yükselten ilk iki havalimanı %9 ile Gaziantep ve %8,4 ile Ankara Esenboğa oldu. Turizm destinasyonlarına baktığımızda toplam yolcu trafiğinin İzmir Adnan Menderes Havalimanı’nda %0,6, Antalya Havalimanı’nda %1,4, Gazipaşa Alanya Havalimanı’nda %18, Muğla Dalaman Havalimanı’nda %7,2 ve Muğla Milas-Bodrum Havalimanı’nda %3,9 arttığını görüyoruz.
✧ Yılbaşından itibaren tüm havaalanlarımızda gerçekleşen toplam yolcu trafiği 154.764.587 kişiye ulaştı ve bu 2023'e göre %8,5'lik bir artışa işaret ediyor. Bakan Uraloğlu’nun açıklamasına göre 2024 yılı istatistikleri incelendiğinde yılın 230 milyon üzerinde bir yolcu sayısıyla tamamlanması öngörülüyor.
✦ Öte yandan ağustos ayında Türkiye’deki ticari uçak trafiği %0,6’lık artışla 145.452’ye, taşınan kargo miktarı %19,2’lik artışla 170.933 tona ve toplam taşınan yük miktarı da %3’lük yükselişle 493.184 tona ulaştı.
✦ Eurocontrol verilerine göre, Avrupa’da ağustos ayında toplam 1.056.042 uçuş gerçekleşti. Veriler, geçen yılın aynı dönemine göre %4,5’lik bir artışa işaret ediyor. Özellikle popüler turistik destinasyonlardaki trafik artışı dikkat çekiyor. Günlük ortalama uçuş sayısı 34.066’ya ulaştı ve en yoğun gün 30 Ağustos Cuma oldu; bu tarihte 35.525 uçuş yapıldı. Ağustos ayında dört gün boyunca 35.000'in üzerinde uçuş gerçekleşti. Düşük maliyetli havayolu şirketleri, ağustos ayında büyümenin lokomotifi oldu. Bu segment, bir önceki yıla göre günlük 1.094 uçuş ekleyerek %10’luk bir artış sağladı. En yoğun 6 havayolu firmasının sıralaması, geçen aydan bu yana değişmedi; Ryanair günlük ortalama 3.637 uçuşla en yoğun havayolu olurken, onu easyJet (1.827), Türk Hava Yolları (1.567), Lufthansa (1.226) ve Air France (1.133) takip etti. İstanbul Havalimanı, günlük ortalama 1.500 uçuşla Ağustos ayında Avrupa'nın en yoğun havalimanı oldu. Amsterdam Schiphol, Paris Charles de Gaulle, Londra Heathrow ve Frankfurt havalimanları da en yoğun havalimanları arasındaydı. Roma Fiumicino ve Atina havalimanları, çift haneli trafik artışıyla öne çıktı.
✦ Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yayınlanan verilere göre temmuz ayında Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçilerin sayısı, geçen yılın aynı ayına kıyasla %2,6 artış göstererek 7,3 milyon kişiye ulaştı. Yabancı turistlerin %4’ü günübirlik ziyaret gerçekleştirirken en çok giriş yapılan şehirler ise %36 ile Antalya, %26 ile İstanbul, %11 ile Edirne, %10 ile Muğla ve %4 ile İzmir oldu. Temmuz ayında ülkeye giriş yapan yabancı ziyaretçilerin %76’sına denk gelen sayıdaki kısmı ulaşım için havayolunu kullanırken %18’i kara yolunu ve %6’sı deniz yolunu tercih etti.
✦ Şirket özelindeki verileri incelediğimizde THY’nin ağustos ayındaki toplam yolcu trafiğinin geçen yıla kıyasla %3,2 düştüğünü görüyoruz. Yolcu sayısındaki daralma, iç hatlarda %6,5 olurken dış hatlarda ise %1,3 olarak gerçekleşti. Şirketin gelir elde etme amacıyla sahip olduğu toplam kapasiteyi ifade eden arz edilen koltuk km verisi, iç hatlardaki yıllık %6,2’lik düşüşe karşın dış hatlardaki %6,5’lik yükselişin etkisiyle toplamda %5,1 arttı. Öte yandan geçtiğimiz ay Türk Hava Yolları, Ağustos 2023’ün %3,7 altında 50.589 seferi düzenlerken bu seferlerdeki doluluk oranları yurt içinde %91,8, yurt dışında %85 oldu. Geçen senenin aynı döneminde bu oranlar %92,7 ve %85,5’ti. Kargo tarafında ise toplam taşınan yük miktarı önceki yılın %15,9 üstünde 146,5 bin ton olarak kaydedildi.
✦ Aynı dönemde Pegasus’un toplam yolcu sayısı, önceki yılın %9,3 üzerinde 3,67 milyon kişiye ulaştı ve bu tüm zamanların en yüksek aylık yolcu sayısı oldu. Bunun alt kırılımlarından iç hatlardaki yolcu sayısındaki büyüme %7,1, dış hatlardaki yolcu sayısındaki büyüme ise %10,7 olarak kaydedildi. Ağustos ayında şirketin toplam uçuş trafiği 19.500’ün üzerine çıkarak yıllık bazda %3,7 büyüme gösterdi ve bu uçuşlardaki doluluk oranı son 5 yılın rekor seviyesi olan %90,1’e ulaştı. İç hatlardaki doluluk oranı %94,3, dış hatlardaki doluluk oranı %88 olarak gerçekleşti. Toplam arz edilen koltuk kilometre ise 6.514 milyon kilometre ile Ağustos 2023’e kıyasla %8,4 arttı.
✧ Globaldeki gelişmelere paralel olarak son dönemde ülkemizde de low-cost havayolu Pegasus’un trafik performansının, Türk Hava Yolları'na kıyasla daha olumlu bir seyir izlediğini gözlemliyoruz.
✦ Tav Havalimanları’nda ağustos ayında hizmet verilen toplam yolcu sayısı 13 milyonun üzerine çıkarak 2023’ün aynı dönemine kıyasla %6,3, uçuş sayısı 82 binin üzerine çıkarak %6,6 büyüme kaydetti. Dış hatlardaki yolcu trafiği 9,6 milyonla %6,6, iç hatlardaki yolcu trafiği 3,4 milyonla %5,5 yükseldi. Söz konusu dönemde şirketin en fazla yolcu trafiği %44’lük oranla Antalya Havalimanı’nda gerçekleşirken yıllık bazda yolcu trafiği en fazla büyüyen havalimanı ise %29,5’lik artışla Batum Havalimanı oldu.
Havalimanı Yolcu Sayıları | Ağustos 2023 | Ağustos 2024 | Değişim (%) |
---|---|---|---|
Antalya | 5.682.759 | 5.764.430 | 1,40% |
Ankara | 1.175.921 | 1.274.632 | 8,40% |
İzmir | 1.219.201 | 1.226.368 | 0,60% |
Almatı | 1.006.364 | 1.180.922 | 17,30% |
Milas - Bodrum | 762.118 | 792.139 | 3,90% |
Medine | 643.820 | 725.261 | 12,60% |
Gürcistan | 525.300 | 680.196 | 29,50% |
Tunus | 396.279 | 479.977 | 21,10% |
Zagreb | 383.618 | 439.008 | 14,40% |
Kuzey Makedonya | 357.794 | 341.501 | -4,60% |
Gazipaşa Alanya | 113.982 | 134.484 | 18,00% |
Gelişmeler
✦ Türkiye’nin 58’nci havalimanı Çukurova Havalimanı oldu. Açılış töreninde konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, havalimanının yıllık 9 milyon yolcu kapasitesine sahip olduğunu ve Çukurova bölgesinin ticaretine, turizmine ve tarımsal üretimine önemli katkılar sağlayacağını belirtti. Projenin yaklaşık 3 bin kişiye istihdam sağlaması bekleniyor. Havalimanı, Mersin-Adana-Gaziantep hızlı tren hattına entegre edilecek ve Mersin ile Adana arasındaki ulaşım süresi 35 dakikaya inecek.
✧ Mersin’deki liman etkisini de göz önünde bulundurursak, Çukurova Havalimanı’nın bölge ticaretine katkı sağlaması bekleniyor. Antalya ile Mersin arasında yapılan yeni yol projesiyle birlikte bölge ekonomisinde canlanmaya sebep olabilir.
✧ Öte yandan Çukurova Havalimanı’nın devreye girmesiyle 11 Ağustos 2024'te tarifeli uçuşları durdurulan Şakirpaşa Havalimanı’nın kapatılmaması için CHP Adana Milletvekilleri, ilçe belediye başkanları, çeşitli sivil toplum kuruluşlarının yönetici ve üyeleri ile vatandaşların katılım sağladığı bir basın açıklaması gerçekleştirildi. Adana Büyükşehir Belediye Başkanı Zeydan Karalar etkinlikte yaptığı konuşmada; Adana, Mersin, Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye gibi 8 milyonun üzerinde nüfusu olan bir bölgeye hizmet veren Adana Şakirpaşa Havalimanı’nın kapatılmaması gerektiğini, havalimanın ulaşımının oldukça kolay olduğunu ve stratejik açıdan çok önemli olduğunu belirtti. Karalar, “6 Şubat depremlerinde kısa sürede afetzedelere buradan yardım gitti. Arama kurtarma ekipleri ile yardım malzemelerini taşıyan yüzlerce uçak Adana Havalimanı’na indi ve buradan hemen afet bölgesine, belediyemizin desteğiyle yardım ulaştırıldı. Biz bölgeye bir havalimanı daha yapılmasına karşı değiliz, biz kendi havalimanımızın kapanmasını istemiyoruz." dedi.
✦ Türkiye’de iç hat ekonomi uçuşlarında geçerli olan tavan fiyat, %23’lük bir zamla 4.003 TL’ye çıkartıldı. Bu yıl daha önceki zam, nisan ayında gerçekleşmiş ve 2.500 TL olan tavan fiyat 3.250 TL'ye yükseltilmişti. Geçtiğimiz senenin son çeyreğiyle kıyasladığımızda mevcut tavan fiyat seviyesi 2023’ün %60 yukarısında.
✦ Rusya’da ağustos ayında ekonomi sınıfı uçak biletleri bir önceki yılın aynı dönemine göre %30 yükseldi. Bu, %24 ve %28’lik artışların yaşandığı haziran ve temmuz aylarını da geçerek 2024’te en yüksek fiyat artışının gerçekleştiği ay oldu. Rusya Ulaştırma Bakanı bu fiyat yükselişlerini; uçak bakım maliyetleri ile yakıt ve yer hizmetlerinin fiyatlarındaki artışların havayollarının giderlerini önemli ölçüde artırmasına bağladı. Ülkedeki Federal Hava Taşımacılığı Ajansı’nın verilerine göre ağustos ayında iç hatlardaki yolcu sayısı geçen seneye göre %0,48 düşerken hala güçlü giden dış hatlar performansı sayesinde toplam yolcu trafiği %2,8 arttı. Ülkemizde Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yayınladığı verilere göre ise temmuz ayında Türkiye’yi ziyaret eden Rus vatandaşların sayısı 2023’ün %4 üzerinde.
✦ Alman hava yolu şirketi Lufthansa, Orta Doğu'da yaşanan gerilimler sebebiyle uçuş iptallerini Tel Aviv ve Tahran'a 2 Eylül, Beyrut'a 30 Eylül'e kadar uzattığını açıkladı. Şirket daha önce Orta Doğu'daki gelişmeler nedeniyle yapılan güvenlik değerlendirmesi kapsamında, 26 Ağustos'a kadar Amman, Beyrut, Erbil, Tahran ve Tel Aviv'e olan tüm uçuşlarını iptal etmişti.
✧ Bölgeye uçuş yapmama kararı bulunan diğer havayolları arasında Air France, Aegean, Wizz Air, Delta Air Lines ve KLM Royal Dutch Airlines gibi firmalar bulunuyor. Ülkemizde de Türk Hava Yolları ve Pegasus, İsrail'in Lübnan ve İran'la yaşadığı gerilim neticesinde bu iki ülkeye olan seferleri yalnızca gündüz yapma kararı aldı. SunExpress ise Lübnan uçuşlarını 12 Ağustos'a kadar askıya almıştı.
✦ ABD'li uçak üreticisi Boeing'in sunduğu %33'lük zam teklifini reddeden işçiler, greve gitme kararı aldı. Bu kararın temelinde, Boeing ile Uluslararası Makinistler ve Havacılık İşçileri Birliği arasında imzalanması planlanan 4 yıllık sözleşmede öngörülen %33'lük ücret artışının, sendikanın müzakereler sırasında talep ettiği %40'lık artış oranının altında kalması yatıyor. Boeing, fabrika işçilerinin greve başlamasının ardından maliyetleri azaltma doğrultusunda; işe alımları dondurma, seyahatleri durdurma ve zorunlu olmayan harcamaları askıya alma gibi önlemler almayı planladığını duyurdu. Şirkette en son 2008 yılında meydana gelen ve 8 hafta süren grev, günde 100 milyon dolarlık bir kayba sebep olmuştu. Ryanair CEO’su da söz konusu gelişmeye yönelik yaptığı açıklamada, çalışanların grev kararının önümüzdeki yaza kadar teslim alınacak uçak sayısını 25’ten 20’ye düşürebileceğini ifade etti.
Sektörden Açıklamalar
✦ Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, Türk Hava Yolları ve AJet’in özelleştirmeleri iddialarıyla ilgili Bloomberg’e konuştu. Uraloğlu, AJet’in THY’den ayrılmasının, şirketin daha rekabetçi bir yapıya kavuşması amacıyla yapıldığını açıkladı. Uraloğlu, “THY, dünya çapında bir marka ve Türkiye’nin bayrak taşıyıcısı olarak çok değerli. THY ile ilgili herhangi bir belirsizlik söz konusu değil. AJet’in THY’den ayrılarak yeni bir kamu şirketi haline gelmesi, düşük maliyetli havacılık alanında rekabet gücünü artırmak ve büyümek için alınmış bir karardır. AJet’in satılmasıyla ilgili bir gündem yok, kamu şirketi olarak yoluna devam ediyor". dedi.
✦ BloombergHT’deki Gündem Teknoloji programına konuk olan TAV Bilişim Genel Müdürü Kerem Öztürk, şirket ve sektör genelindeki gidişat ve teknoloji yatırımları hakkında açıklamalarda bulundu. Öztürk, "2024 yılının ilk 7 aylık sonuçlarına baktığımızda yaklaşık 50 milyon Euro’luk bir ciromuz var. Yani 2023'teki finansallarımızın üzerine ilk 7 ayda çıkmış durumdayız. 2024 yılının sonundaki hedefimiz 100 milyon euro. Ayrıca bu yıl sonunda havacılığın kendisini tamamen toparladığını, 2019 rakamlarının üzerine çıkacağını ve daha da iyi gittiğini hissediyor olacağız. Pandemi ile beraber havacılık sektöründe dijital dönüşüm konusundaki eksiklikler ortaya çıktı. Bu da bizim çok daha öncesinden, 2018-2019 yıllarında planladığımız akıllı havalimanları konseptlerinin hayata geçme sürecini hızlandırdı. Normalde şirketler bu yatırımları gerçekleştirmek için 2025-26 yıllarını bekliyorlardı. Fakat trafik 2022 yılında toparlanmaya başlayıp 2023'te de neredeyse 2019'u yakalayınca birçok havalimanı, dijital dönüşüm yatırımlarına hız verdiler". dedi.
✧ Aynı zamanda şirket CEO’su Serkan Kaptan da küresel yolcu trafiğinin 2040’lara kadar ikiye katlanarak 20 milyarı aşmasının beklendiğini ve bu büyümenin 2,4 trilyon dolarlık havalimanı yatırım ihtiyacını beraberinde getireceğini ifade etti. Kaptan, “Biz de büyümenin yüksek olacağı gelişmekte olan pazarlarda yani Orta Asya ve CIS, Afrika ve Orta Doğu, Doğu Avrupa başta olmak üzere fırsatları yakından takip etmeyi sürdüreceğiz”. dedi.
✦ İstanbul Turizm Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Murtaza Kalender; sektördeki gidişat, karşılaşılan çeşitli zorluklar ile çözüm önerileri hakkında açıklamalarda bulundu. Kalender, “Turistler bir destinasyona gitmeye karar verirken önce uçak bileti fiyatlarına sonra vize ücretlerine, sonra otel konaklama imkanı ve fiyatlarına bakıyor. Bu üç kriteri birbiri ile entegre edip sonrasında ortaya çıkan tatil maliyetine göre karar veriyor. Özellikle konaklama tesislerinin geçtiğimiz sezonlara göre karşılaştırıldığında düşük kalan doluluk oranları, eğer gerekli müdahaleler yapılmazsa daha da gerileyecek. Bunun nedenini araştırdığımızda İstanbul Havalimanı ve Sabiha Gökçen Havalimanı’na rekor sayıda uçak inmesine rağmen, uçak bileti fiyatlarının rakip destinasyonlara göre yaklaşık iki katı olmasını tespit ediyoruz. Türkiye’nin ana pazar olarak belirlemiş olduğu Amerika, İngiltere, Avrupa, Çin ve Asya Pasifik’ten rakip destinasyonlara daha uygun uçak biletlerinin bulunduğunu görmekteyiz. Tarifeli uçuşların İstanbul’a çok pahalı olması, hatta milli gururumuz Türk Hava Yolları’nın direkt uçuşlarından dolayı fiyatlarının diğer destinasyonlara göre daha pahalı olması, Türkiye turizmi için dezavantaj oluşturmaktadır. Yaptığımız araştırmaya göre örneğin İngiliz turistlerin Londra’dan İstanbul’a gelmesi için gidiş-dönüş uçak biletine ortalama en az 550 USD ödemesi gerektiği fakat rakip turistik destinasyonlara gitmek için bu rakamın özellikle İspanya veya Yunanistan için ortalama 250 USD bandında olduğunu gözlemliyoruz. Bir fikir vermek gerekirse Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Türk Hava Yolları iş birliği ile ülkemize gelen ve 1 haftalık konaklama yapacak ziyaretçiler için haftalık charter uçuşlar düzenlenerek bu uçuş fiyatlarını rekabet edilebilir hale getirebiliriz. Atatürk Havalimanı’na inecek özel turistik charterlarda geçerli olmak üzere, özel alan vergisi gibi maliyetler alınmazsa bu kolaylık charter uçuşlarını ve gelecek turist sayılarını mutlaka arttıracaktır”. dedi.