Bu bültenimizde sanayi sektöründe yaşanan önemli gelişmeleri, çeşitli kurumların paylaştığı verileri ve sektör temsilcilerinin yaptığı açıklamaları derleyerek sanayinin geçtiğimiz ay içinde bulunduğu koşullara kapsamlı bir bakış sunmayı hedefliyoruz. Keyifli okumalar.

Sektörel PMI

✦ İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin Ağustos 2024 dönemi sonuçları açıklandı. Ekonomik büyümenin öncü göstergesi olan imalat sanayi performansını ölçen anket, sektördeki zayıflamanın sürdüğünü ortaya koydu. Temmuz ayında 47,2 olarak kaydedilen manşet PMI, ağustosta 47,8’e yükselse de, 50 olan eşik değerin altında kaldı ve imalat sektöründe performansında zayıflamanın devam ettiğini gösterdi. Nisan ayından bu yana imalat sektörü yavaşlıyor. Ayrıca üretim anlamında Kasım 2022’den bu yana en zayıf veri. Ağustos ayında piyasa koşullarının zorluğu nedeniyle yeni siparişler art arda 14. ayda da yavaşladı. Bununla birlikte, Haziran 2023’ten bu yana ilk kez yeni ihracat siparişlerinin artması, dış talep koşullarında bir iyileşmeye işaret etti. Ancak, genel talep koşullarındaki durağanlık firmaların ağustos ayında üretim, istihdam ve satın alma faaliyetlerini azaltmasına yol açtı. Üretimdeki bu düşüş, yeni siparişlerdeki zayıflıktan kaynaklandı. Takip edilen on sektörün hepsinde yeni siparişler yavaşlarken, tekstil sektöründe en büyük gerileme, makine ve metal ürünleri sektöründe ise en hafif yavaşlama görüldü. İmalatçılar, yurt dışı müşterilerden yeni iş almakta da zorlandı; ancak elektrikli ve elektronik ürünler sektörü, yeni ihracat siparişlerinde son sekiz ayda ilk kez artış gösteren tek sektör oldu.

Sanayi Üretimi

✦ Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 Temmuz ayına ait sanayi üretimi verilerini açıkladı. Verilere

göre, sanayi üretimi Temmuz ayında bir önceki aya göre hafif bir artış gösterirken, yıllık bazda düşüş eğilimini sürdürdü. TÜİK'in verilerine göre, sanayi üretimi temmuz ayında aylık %0,4 oranında artarken, yıllık bazda %3,9 oranında azaldı. Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre %3,3 oranında artış kaydederken, imalat sanayi sektörü endeksi %5,1 oranında düştü. Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü ise yıllık bazda %8,2 oranında artış gösterdi. Aylık bazda değerlendirildiğinde ise, madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi %2,1, imalat sanayi sektörü endeksi %0,5 oranında artış kaydetti. Ancak, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi %1,9 oranında azaldı. Bu veriler, sanayi üretiminde aylık bazda bir toparlanma eğilimi görülse de, yıllık bazda zorlukların devam ettiğini ortaya koyuyor.

İhracat

✦ Türkiye İhracatçılar Meclisi tarafından açıklanan verilere göre Türkiye’nin ağustos ayındaki toplam ihracatı geçtiğimiz seneye kıyasla %2,4 artıp bir önceki aya kıyasla %1,99 düşerek 22.062 milyon dolar oldu. Sanayi alanında, yıllık ihracatını en çok artıran sektör %109 büyümeyle mücevher sektörü olurken, yıllık ihracatında en büyük düşüşü yaşayan sektör ise %70'lik azalmayla gemi, yat ve hizmetleri sektörü oldu. Ağustos ayındaki ihracat rakamlarının daha detaylı incelendiği yazımıza Fintables Akademi’den ulaşabilirsiniz.

✦ Ayrıca İstanbul Sanayi Odası’nın açıkladığı Türkiye İmalat Sektörü İhracat İklimi Endeksi, ağustos ayında 50,8’den 51,3’e yükselerek ihracat koşullarında olumlu gelişmeler yaşandığını işaret etti. Önemli ihracat pazarlarından olan Almanya’da üretimin üst üste üçünü ayda da daralmaya devam etmesine karşın ABD ve İngiltere’de ağustos ayında ekonomik aktivite güçlendiğini, Fransa ve İtalya’da üretimin son 15 aydır ilk kez artış gösterdiğini gözlemledik.

✦ Öte yandan TÜİK ve Ticaret Bakanlığı iş birliğiyle yayınlanan dış ticaret istatistiklerine göre temmuz ayında Türkiye’deki toplam ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre %13,8 artarken ithalat %7,8 azaldı. Böylece 2023 yılı temmuz ayında 12.532 milyon dolar olan dış ticaret açığı 7.295 milyon dolara geriledi. Aynı dönemde enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç dış ticaret açığı ise 2 milyar 982 milyon dolar olarak gerçekleşti.

✧ Temmuz ayındaki toplam ithalatta en yüksek paya sahip 3 ekonomik faaliyet; ana metal, kimya ve otomotivin ithalat tutarlarındaki yıllık değişim oranları sırasıyla -%32, %3 ve -%17 oldu.

✦ Euro Bölgesi ekonomisi, yılın ikinci çeyreğinde önceki çeyreğe kıyasla beklentilere paralel %0,2 büyüme kaydetti. En büyük ihracat pazarımız Almanya’da ise mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH, ilk çeyreğe kıyasla %0,1 geriledi. Aynı dönemde Fransa ve İtalya %0,2, İspanya %0,8 büyüdü.

Kapasite Kullanım Oranı

✦ Büyümenin öncü göstergesi olan imalat sanayinde kapasite kulanım oranı (KKO) ağustosta bir önceki aya göre 0,2 puan azalarak 75,7 seviyesine geriledi. 5 aydır düşüşte olan kapasite kullanımı Mart 2023'ten beri en düşük düzeye indi. Mal gruplarına göre KKO; yatırım mallarında 71,9, ara mallarda 75,6, tüketim mallarında 73,5 oldu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 2024 Ağustos ayında mevsimsellikten arındırılmış Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE-MA), bir önceki aya göre 0,7 puan azalarak 98 seviyesinde gerçekleşti. Aralık 2022’den bu yana en zayıf RKGE verisini ağustos ayında görmüş olduk. Aralık 2022’de RKGE 97,8 ile bu veriye paralel bir veri gelmişti. Ondan önceki en düşük RKGE, pandemi aylarında kaydedilmişti. Endeksi oluşturan anket sorularına ait yayılma endeksleri incelendiğinde, son üç aydaki toplam sipariş miktarı ve mevcut mamul mal stokuna ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde etkilerken, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, mevcut toplam sipariş miktarı, gelecek üç aydaki toplam istihdam, gelecek üç aydaki üretim hacmi, sabit sermaye yatırım harcaması ve genel gidişata ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkiledi.

✧ Reel sektörde güçsüz seyir devam ediyor. Özellikle gelecek 3 aya ilişkin beklentiler durumu daha da karamsar hale getiriyor. Yüksek faiz ortamının getirdiği sıkılaşma ortamı imalat tarafında iştahı düşürüyor. Muhtemelen önümüzdeki dönemde bunun istihdam piyasasına yansımalarını da göreceğiz.

İstihdam

✦ TÜİK Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre Türkiye’de mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı bir önceki aya göre 0,4 puan azalarak %8,8 seviyesinde gerçekleşti.

✧ Haziran ayında işsizlik oranı 11 ay sonra ilk kez bozulma emareleri gösterip %9,2’ye yükselmişti. Özellikle geniş tanımlı işsizlik oranında yaşanan sert yükseliş endişeleri arttırmış ve sonraki dönemler için de işsizliğin daha da artmasına işaret ettiği şeklinde yorumlanmıştı. Ticaret Bakanı Ömer Bolat; ağustos ayındaki olumlu istihdam verisini ise yatırım, üretim, istihdam ve ihracat öncelikleri doğrultusunda oluşturulan programın somut çıktısı olarak değerlendirdi.

Beyaz Eşya

✦ TÜRKBESD verilerine göre temmuz ayında iç pazardaki beyaz eşya satış adedi geçen seneye kıyasla %3, ihracat %14 ve üretim %15 artış kaydetti. Son birkaç aydır olduğu gibi iç pazardaki satış adedi artışının başlıca itici gücü kurutucu talebindeki yükseliş oldu. 2023 Temmuz ayında 49.035 adet olan kurutucu satışları güncel dönemde 120.411’e yükselirken buzdolabı, bulaşık makinesi ve derin dondurucu satışlarında ise daralma kaydedildi. Mayıs ve Haziran aylarının ardından tekrar büyüme gözlemlenen ihracat tarafında ise çamaşır makinesi dışındaki tüm ürün gruplarının satışlarında artış görüldü.

✧ Ülkemizde bir süre daha devam etmesi beklenen sıkı finansal koşullar göz önüne alındığında, kurutucu hariç iç pazardaki daralmanın önümüzdeki aylarda devam etmesini,, dış pazarda ise özellikle Avrupa'da Haziran ayında başlayan faiz indirimlerinin etkisiyle yaşanacak toparlanmayı izlemeye devam edeceğimizi öngörebiliriz.

Demir-Çelik

✦ Wordsteel tarafından açıklanan verilere göre temmuz ayında dünya genelinde ham çelik üretimi yıllık %4,7 daralma kaydetti. En büyük üç üreticiden ikisi Çin ve Japonya’nın üretimi %9 ve %3,8 oranında azalırken Hindistan’daki üretim ise %6,8 arttı. Aynı dönemde Türkiye’deki ham çelik üretimi geçen senenin aynı dönemine göre %4 büyüyerek 3,1 milyon tona ulaştı.

✧ Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Türkiye Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Ayan, yılın ilk yedi ayı itibariyle dünya ham çelik üretimi %0,7 azalırken Türkiye’nin %14,9 oranında artışla Vietnam’dan sonra üretimini en hızlı artıran ikinci ülke olduğunu vurguladı. Ayan: Kızıldeniz'de yaşanan gerilimlerin, Uzak Doğu'daki üreticilerin Avrupa pazarına ulaşmasını engellemesi nedeniyle açığa çıkan talebin kısmen üreticilerimiz tarafından karşılanması da AB'ye yönelik ihracatın artışına katkı sağladı. Türkiye 2020 yılında Çin'den 396 bin ton çelik ürünleri ithalatı gerçekleştirirken bu rakam katlanarak artış göstermiş, 2022 yılında 1,9 milyon tona, 2023 yılında ise 3,3 milyon tona yükselmiştir. Çin'e karşı birçok ülke yurt içi piyasalarını korurken ülkemizin açık pazar haline gelmesinin önlenmesini teminen en kısa süre içinde söz konusu ülkeye ithalatı sınırlayıcı tedbirlerin uygulamaya aktarılması, yalnızca çelik sektörümüz açısından değil, dış ticaret ve cari işlemler dengesi açığının azaltılması açısından da hayati önem taşımaktadır” ifadelerini kullandı.

✦ Çin'in çelik ihracatında bu yıl rekor bekleniyor. Tahminlere göre dünyanın en büyük çelik üreticisi Çin, 2024’te 100 milyon ton çelik ihraç ederek son 8 yılın en yüksek ihracat rakamına ulaşacak. Çin'deki inşaat ve ekonomik faaliyetlerdeki yavaşlama iç talebin düşmesine neden olurken, çelik üreticileri üretimi kısmakta yavaş kaldı ve bu durum arz fazlasına yol açtı.

✧ Neden önemli? Çin, dünya çelik üretiminin yüzde 50’sini tek başına gerçekleştiriyor. Şu anda Çinli üreticiler zararına çalışıyorlar. Demir-çelik fiyatlarında kalıcı toparlanma için Çin’de ekonomik aktivitenin canlanması gerekiyor.

Sektörden Açıklamalar

✦ CNBC-e’nin İhracat Rotası programına katılan İstanbul Demir ve Demirdışı Metaller İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Çetin Tecdelioğlu, sanayi sektöründeki olumsuz gidişata yönelik çeşitli açıklamalar ve tespitlerde bulundu. “Son 6 ayda ciddi bir şekilde kapasitemizin düştüğünü, rekabetçiliğimizi kaybettiğimizi ve pandemi sonrasında yakaladığımız fırsatların kaybolduğunu görüyoruz*.* Fabrikalarda üçüncü vardiyalar kapanıp iki vardiyaya, iki vardiya çalışanlar da tek vardiyaya düşüyor. Yeni siparişlerimizde zarar ediyoruz. Pahalı değil çok pahalı olduk, eskiden Uzakdoğu’ya pazar kaybediyorduk. Rekabetimiz Endonezya, Çin, Tayvan, Tayland, Singapur gibi ülkelerleydi. Şimdi ise Avrupalı ülkelerle rekabet ediyoruz. Örneğin şirketimizde İtalyanlara karşı iş kaybettik, yani İtalya bizden daha ucuza mal satabiliyor. Yüksek işçilik maliyetleri, kur politikası ve yüksek faiz oranları bizi oldukça zorluyor. Enflasyonu düşürme odaklı politika; sanayimizi durdurma ve çarkları yavaşlatma noktasına getirdi. Bu noktada, sektörlerimizin sorunlarını hükümetimize ve Cumhurbaşkanımıza kararların yeniden değerlendirilmesi için aktardık.

✦ Organik Kimyacılar Derneği (Orkimder) Başkanı Korgun Şengün, Bloomberg HT yayınında kimya sektörünün yaşadığı zorlukları anlattı. Şengün, “Avrupa'nın kendi içindeki sorunları bizi de çok yakından ilgilendiriyor. Bunların en başında biliyorsunuz enerji sorunu var. Enerjiye ulaşımdan ziyade enerjinin maliyeti sorunu. Hala pandemi öncesinin dört katı yukarısında fiyatlar. Tabii bu da oradaki giderlerin, hane halkının hayatını çok derinden etkilediğini görüyoruz. Biz biraz Akdeniz'de olmamız sebebiyle bu tip şoklarda daha ‘Olur, geçer’ durumundayız. Almanlar böyle değiller, şoka giriyorlar. Fakat bu giderler tüketimi direkt etkilediği için temel maddelerde artık yavaşlamalar var. Bu durum sektörleri tümden etkiliyor. Tabii Türkiye'nin ihracatının en önemli kısmı Avrupa’ya. Avrupa'daki talebin düşmesi. İhracat pazar monitörü onu gösteriyor. Yani düşüyor. Hem de uzun bir süreden beri ortalamasında düşüş var artık.” dedi.

✦ Hazır giyim ve tekstilin ekonomideki sıkıntılı sürecin maliyetlerine 2022 sonundan itibaren katlandığını ifade eden Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Ramazan Kaya Capital Dergisi’ne konuştu. Kaya, “Hazır giyim ayakta kalmak için kontrollü olarak küçülmeye devam edecek. Mevcut müşterilerinden, üretim kapasitesinden ve nitelikli iş gücünden vazgeçmek durumunda kalacak. Kârlılıktan ise vazgeçilemiyor, çünkü artık vazgeçilecek kârlılık da kalmadı” diyor. 2023 başından Üretimde yüzde 18, istihdamda yüzde 23, ihracatta yüzde 16 kayıp yaşandı. Tekstil ve hazır giyimde tam 250 bin istihdam kaybı yaşandı.

✦ TÜRKBESD Yönetim Kurulu Başkanı Gökhan Sığın, TÜRKBESD temmuz verilerinin ardından beyaz eşya sektörüne ilişkin konuştu. Sığın, “Geçtiğimiz yıl tüm dünyada yaşanan ekonomik küçülme, bu yıl henüz tam anlamıyla toparlanmadı. OECD tahminlerine göre 2024’te küresel ekonomi zorluklarla devam ederken iyileşme 2025’te. Ana ihracat pazarımız olan Avrupa için de 2025 toparlanmaya işaret ediyor. Bu çerçevede öngörülen iyileşmenin ihracat boyutuyla sektörümüze de olumlu yansımasını bekliyoruz. Bugüne kadar ihracattaki düşüşe karşılık sektörümüzü ayakta tutan yegane dayanak iç pazardaki hareketlilik oldu. Sektörümüz bugüne kadar kapasite kullanımı ve istihdamda herhangi bir kayıp yaşamadı; ancak ülkemizde ihracatı zora sokacak politikaların bu tabloyu riske atmasından endişe duyuyoruz. Sektörümüzün küresel rekabet gücünü artırmak için maliyet baskısı oluşturacak uygulamaların gözden geçirilmesi kritik önem taşıyor. Sıcak haddelenmiş yassı çelik ürünlerine yönelik damping soruşturması neticesinde karşılaşılabilecek vergi yükü de sektörümüz için risk teşkil edecektir. Bu konuda ülkemiz için fayda sağlayacak bir sonuca ulaşılmasını umuyoruz. Diğer taraftan Dahilde İşleme Rejimi’nin (DİR) gözden geçirilmesi gündemde. DİR sadece sektörümüzü değil tüm ihracatçıları olumlu yönde etkiliyor. Bu mekanizmanın devamlılığı ihracattaki rekabetçiliğimiz için önem taşıyor.” dedi.

✦ Dünya ticaretinde 103 milyar dolar büyüklüğü olan küçük ev aletleri pazarında Çin, tek başına üstlendiği 46 milyar dolarlık ihracatla lider ülke konumunda bulunuyor. Türkiye ise ortalama 1 milyar dolarla 13’üncü sırada. 2022’de düşüş eğilimine giren sektörde bu yıl da hedefler sabit tutuluyor. 2024’ün, geçen yıl olduğu gibi 1 milyar dolarlık ihracatla kapatılması bekleniyor. Sektörde vergi yükünün ağır olduğunu ifade eden ZÜCDER Başkanı Mesut Öksüz, “Küçük ev aletleri üzerinde yüzde 20 KDV, yüzde 6,7 ÖTV var. KDV’nin bir kısmı ihracatla telafi edilebilse de ÖTV doğrudan maliyetimize ekleniyor. Bu da rekabetçi yapımıza zarar veriyor.’’

✦ Toptaş Holding Yönetim Kurulu Başkanı Uğur Toptaş, Rusya-Ukrayna savaşının bakır fiyatlarına ve bakır ticaretine olan etkilerini değerlendirdi. Toptaş, savaşın Rusya'yı uluslararası ödeme sistemlerinden çıkardığını ve bu durumun bakır ticaretinde ciddi zorluklar yarattığını belirtti. Bakır gibi ağır sanayi ham maddelerinin ticaretinin zarar gördüğünü ifade eden Toptaş, "Emtialar para transferi yerine geçemez." dedi. Toptaş, savaşın Avrupa ekonomisi ve bakır piyasası üzerindeki etkilerini vurgulayarak, "Rusya üretimi bakırlar Londra Metal Borsası'ndan çıkarıldı. Bu nedenle ödeme zorlukları yaşanıyor ve kayıt dışı bakır stokları piyasada belirsizlik yaratıyor. Bu durum, piyasa analizlerini zorlaştırıyor ve yatırımcılar doğru analiz yapamıyor." dedi. Türkiye'deki fabrikaların ihracat kayıpları yaşadığını ve bazı fabrikaların üretim kapasitesinin %100'den %40'a düştüğünü belirten Toptaş, "Sanayicinin şu anda çok desteğe ihtiyacı var, özellikle 2025 yılında. 2026 sonrasında ise toparlanma süreci başlayacak," ifadelerini kullandı. Toptaş, bu süreçte kayıt dışı ticaretin önüne geçilmesinin önemine de dikkat çekti.