Sektörel Görünüm - Mayıs 2025 Bankacılık Bülteni

Veriler

✦ 2025 yılının mart ayında bankacılık sektörünün elde ettiği net kar 97.900 milyon TL ile yıllık bazda %14’lik bir artış gösterirken aylık bazda %38 yükseldi. Sermaye yapısı bakımından sektörün alt kırılımları incelendiğinde, mart ayında net karlar; yabancı mevduat bankalarında yıllık bazda %21, kamu bankalarında %43, katılım bankalarında %7, kalkınma ve yatırım bankalarında %43 yükselirken, yerli özel mevduat bankalarda %17’lik düşüş görüyoruz.

✦ Sektörün takipteki kredi oranı nisan ayında yukarı yönlü bozulmaya devam etti. Geçtiğimiz yıl nisan ayı sonunda %1,56, 2025 Mart ayı sonunda %1,99 olan takipteki kredi oranı nisan sonunda %2,11’e yükseldi. Takipteki krediler oranı, tüketici kredileri ve bireysel kredi kartlarında %3,77’yken ticari kredilerde %1,60 seviyesinde.

✦ Nisan ayında enflasyondan arındırılmış kredi büyüklüklerinde hem aylık hem yıllık bazda toparlanma devam etti. Toplam krediler, yıllık bazda %1,47, aylık bazda %1,55 oranında reel büyüme kaydetti. İhtiyaç kredileri reel olarak yıllık bazda %5,8 artış gösterdi. İhtiyaç kredilerinin, tüketici kredileri içerisinde payı geçen senenin nisan ayında %67,5 iken, 2025 Nisan ayı sonu itibarıyla bu oran %72,1 seviyesine ulaşmış durumda. TL kredilerdeki yıllık reel daralma oranı %4,8 olurken döviz krediler %13,4’lük reel büyüme gösterdi. Aylık bazda ise TL ve yabancı para kredilerdeki reel büyüme oranları sırasıyla %1,02 ve %2,41 olarak gerçekleşti.

✦ Faiz oranlarında mart ayının son haftasıyla birlikte başlayan yükseliş ivmesi nisan ayında da devam etti. Mart ayının ilk haftalarında ortalama %50,34 seviyesinde olan ticari kredi faizleri nisan ayında ortalama %56,62 seviyesinde gerçekleşirken mayıs ayının ilk haftasında da %59,19’a yükseldi. Böylece 2 Ağustos 2024 haftasından bu yana ticari kredi faizlerinde en yüksek seviye görülmüş oldu. Benzer şekilde mart ayının ilk 2 haftasında ortalama %50,68 olan 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizleri nisan ayında ortalama %55,15’e, mayıs ayının ilk haftasında %57,90’a çıktı. Bu gelişmeler sonucunda kredi-mevduat makası ise mart ayındaki 1,15 puanlık seviyesinden 1,46’ya yükseldi.

✦ Kur korumalı mevduat stoğundaki düşüş hızlı bir şekilde devam ediyor. Mart ayının sonunda 758 milyar TL olan kur korumalı mevduat tutarı, geçtiğimiz ay içerisinde yaklaşık %13’lük bir gerilemeyle 659 milyar TL’ye düştü. Böylece KKM’nin toplam mevduat içindeki payı %3,59’dan %3,06’ya gerilemiş oldu.

✧ Konuyla ilgili Boğaziçi Üniversitesi tarafından düzenlenen Finans Zirvesi 2025'te konuşan TCMB Başkanı Fatih Karahan, "KKM bakiyesindeki azalış, finansal istikrar üzerinde risk oluşturmadan ve Türk lirası cinsi mevduat önceleyerek sağlandı. Son 12 ayda vadesi dolan KKM hesaplarından dövize geçiş oranı yüzde 14,5 seviyesinde gerçekleşti. KKM bakiyesinin azalması, Türk lirası mevduat payını artırarak parasal aktarım mekanizmasını güçlendiriyor ve Merkez Bankası bilançosu üzerindeki riskleri azaltıyor. Son dönemde görülen finansal oynaklıkların sistemdeki toplam Türk lirası payı üzerindeki etkisi de sınırlı oldu. Nitekim, TL mevduatın payı yüzde 58 ile tarihsel ortalamasına yakın bir seviyede ilerlerken, yatırım fonlarına dahil ettiğimizde görünüm değişmemekte.” ifadelerini kullandı.

✦ Nisan ayında kredi kartı harcamaları yıllık bazda geçtiğimiz seneye kıyasla büyüme kaydederken bir önceki aya göre düşüş gösterdi. Toplam harcama tutarı 2024 Nisan ayında 1.012 milyar TL, 2025 Mart ayında 1.474 milyar TL’yken geçtiğimiz ay 1.444 milyar TL oldu. Harcamalardaki yıllık büyümenin en yoğun olduğu ilk 3 alan; %51 ile kamu/vergi ödemeleri, %49 ile doğrudan pazarlama ve %27 ile kuyumculuk oldu.

Gelişmeler

✦ Türkiye’nin ilk özel sermayeli milli bankası olan ve 112 yıllık geçmişe sahip Türk Ticaret Bankası, ihracat odaklı yenilenen yapısıyla yeniden faaliyete geçtiğini duyurdu. Türkiye İhracatçılar Meclisi’nde düzenlenen tanıtım toplantısında kamuoyuna açıklanan yeni vizyonda banka, ihracatçılara doğrudan, hızlı ve uygun koşullarda finansman sağlama misyonuyla ihracatçıların “çözüm ortağı” olarak konumlanıyor. Ticaret Bakan Yardımcısı Volkan Ağar ve TİM Başkanı Mustafa Gültepe, bankanın Türkiye’nin ihracat vizyonuna finansal bir kaldıraç sağlayacağını vurgularken Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Yusuf Balcı ve Genel Müdür İlker Yeşil, bankanın dijitalleşme, danışmanlık, özel çözümler ve yapay zekâ temelli finansman modelleriyle ihracatçıların rekabet gücünü artırmaya odaklanacağını belirtti. Mart sonu itibarıyla yaklaşık 20 milyar TL’lik kredi kullandıran banka, yıl sonuna kadar bu hacmi 62 milyar TL’ye çıkarmayı ve 1.500 ihracatçıya ulaşmayı hedefliyor. İlk şubesi Avrupa Merkez olan banka, yıl sonuna kadar 15 şubeye ulaşmayı planlarken dijital ve fiziksel hizmetleri bir araya getiren modelle ihracatçılara kesintisiz hizmet sunmayı amaçlıyor.

✦ Halkbank, ABD’de İran yaptırımlarını ihlal ettiği gerekçesiyle yargılandığı davada, diplomatik dokunulmazlık talebinin ABD Temyiz Mahkemesi tarafından reddedilmesi üzerine dosyayı ikinci kez ABD Yüksek Mahkemesi’ne taşıdığını Kamuyu Aydınlatma Platformu üzerinden duyurdu. Banka, 22 Ekim 2024 tarihli temyiz kararında reddedilen teamül hukukuna dayalı devlet dokunulmazlığı iddiasını yeniden gündeme getirerek, 5 Mayıs 2025 tarihinde Yüksek Mahkeme’ye temyiz başvuru dilekçesini sundu. Şirket ABD’de İran’a yönelik yaptırımları ihlal ettiği ve paravan şirketler aracılığıyla yasa dışı para transferleri gerçekleştirdiği suçlamalarıyla karşı karşıya bulunuyor. Daha önce Yüksek Mahkeme, Nisan 2023’te bankanın FSIA kapsamındaki dokunulmazlık talebini reddetmiş ancak teamül hukukuna dayalı yargılanamazlık iddiasının yeniden değerlendirilmesi gerektiğine hükmetmişti. Bu karar doğrultusunda dava dosyası İkinci İstinaf Mahkemesi’ne dönmüş, sonrasında ise yeniden yüksek yargıya taşınmış oldu.

✧ Öte yandan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Antalya Diplomasi Forumu kapsamında yaptığı açıklamada, ABD ile yürütülecek yeni müzakere sürecinde Halkbank davasının da çözüm hedefiyle ele alınacağını belirtti. ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı yeni tarifelere ilişkin Türkiye’nin etki analizleri yaptığını ve konunun Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda değerlendirileceğini aktaran Yılmaz, Halkbank meselesinin hem liderler düzeyinde hem de teknik seviyelerde tekrar gündeme geleceğini ifade etti. Yılmaz, geçmişte Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Trump’ın bu davayı birçok kez ele aldığını anımsatarak yeni dönemde de meseleye pozitif bir yaklaşım beklediklerini vurguladı. İki ülkenin NATO müttefiki olarak bu gibi dosyaları geride bırakıp 100 milyar dolarlık ticaret hedefi gibi yapıcı gündemlere yoğunlaşmasının her iki taraf için de faydalı olacağını dile getirdi.

✦ Ziraat Bankası, bugüne kadar Türkiye’de tek seferde sağlanan en yüksek tutarlı ve en geniş katılımlı sürdürülebilirlik temalı sendikasyon kredisi işlemini başarıyla gerçekleştirerek toplam 1,75 milyar dolar tutarında fon sağladığını açıkladı. İşlem kapsamında banka, 850 milyon dolar ve 789 milyon avro olmak üzere iki dilimde fonlama sağlarken, geçen yılki sendikasyonunu %104 oranında yeniledi ve bu süreçte 29 ülkeden 69 bankanın katılımını sağladı. Genel Müdür Alpaslan Çakar, bu işlemi yalnızca bir bankacılık başarısı olarak değil, aynı zamanda uluslararası finans çevrelerinin Türkiye ekonomisine ve Ziraat Bankası’na duyduğu güvenin güçlü bir göstergesi olarak değerlendirdiklerini vurguladı. Faiz oranlarında geçen yıla kıyasla 90 baz puanlık iyileşme sağlanan kredinin özellikle dış ticaretin finansmanı, sürdürülebilir tarım projeleri ve reel sektör yatırımlarına yönlendirilerek ekonomiye doğrudan katkı sunacağı ifade edilirken bu yılki performans kriteri ise “sürdürülebilir tarımın finansmanı” ve “düşük karbonlu ekonomiye geçişe katkı” olarak belirlendi.

✦ Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Resmi Gazete’de yayımladığı yeni yönetmelikle, bankacılık hesaplarından kaynaklanan faiz oranı riski standart rasyosunu %20’den %15’e düşürdü. Yeni düzenleme, faiz oranı değişimlerinin bankaların ekonomik değerleri üzerindeki etkilerini daha hassas bir şekilde takip etmeyi ve ölçmeyi hedefliyor. 1 Ekim 2025’te yürürlüğe girecek olan düzenleme kapsamında bankaların tüm bilanço içi ve dışı faiz duyarlılığı taşıyan kalemleri detaylı şekilde analiz edilecek, bu analizlerde çekirdek mevduat oranları 10 yıllık tarihsel verilerle belirlenecek ve erken kapanma ya da ödeme riski taşıyan ürünler için içsel modellemeler zorunlu olacak. Ayrıca perakende müşteri davranışları, otomatik faiz opsiyonları ve standartlaştırılamayan pozisyonlar da ekonomik değer değişimi hesaplamalarında dikkate alınacak.

✧ Faiz oranı riski standart rasyosu, bankaların faiz oranı şoklarına karşı ekonomik değerlerinin ne oranda değiştiğini gösteren bir ölçü olup söz konusu sınırın aşılması durumunda bu riskin yönetilmediği varsayılabiliyor ve BDDK müdahalesini gündeme getirebiliyor. Yeni eşik değerin düşürülmesiyle birlikte, bankalar faiz riskini yönetmekte daha sıkı ve proaktif pozisyonlar almak durumunda kalacak. Yeni sınırların aşılması halinde sermaye yeterliliği hesaplamasında özkaynaklardan kesinti yapılacağı için bankalar sermaye yapılarını güçlendirme yönünde adımlar atmak zorunda kalabilir.

2025-1Ç Bilançoları Sonrasında Rasyolardaki Değişimler

✦ 2025 yılı ilk çeyreğinde sektörün önemli rasyolarından net faiz marjlarında (NIM) toparlanma ve takipteki krediler oranı (NPL) ile sermaye yeterlilik rasyolarında (CAR) düşüş gözlemleniyor. Garanti BBVA, net faiz marjını %4,8’den %5,3’e çıkararak yine pozitif ayrışmaya devam ederken Halkbank ve İş Bankası gibi görece daha düşük marjlara sahip olan bankalarda da belirgin bir toparlanma yaşandı. Öte yandan tüm bankalarda takipteki kredi oranları artış gösterirken, sermaye yeterlilik oranları yaşanan sınırlı düşüşe rağmen hâlâ sağlıklı ve regülasyonlarla uyumlu seviyelerde kalmayı sürdürüyor.

Sektörden Açıklamalar

✦ İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran, Konya Ekonomi Forumu’nda yaptığı konuşmada enflasyonla mücadelenin önemine dikkat çekerken bu süreçte imalat sanayinin durumunun da gözetilmesi gerektiğini vurguladı ve programın daha dengeli bir yapıya evrilmesi gerektiğini söyledi. Reel sektörün fedakârlık yaptığını, küçülmesine rağmen istihdam artışı sağlayamadığını belirten Aran, sanayicilerin verimlilik artışına odaklanması gerektiğini, özellikle dijital ve yeşil dönüşüm gibi adımların kar marjını artırmada kritik olduğunu ifade etti. Politika faizinin %46 olmasına rağmen piyasa faizlerinin %49’a ulaşmasının kredi talebini daha da bastıracağını, bu nedenle temmuz ayında faiz indiriminin yeniden gündeme gelmesi gerektiğini belirten Aran, %42,5 seviyesine dönüşün önemine dikkat çekti. Döviz kazandıran üreticilere yönelik düşük faizli destekleyici kredi mekanizmalarının kurulması gerektiğini savunan Aran, üretim yapan firmaların rekabetçiliğini kaybetmemesi için bu desteğin bir yol haritası çerçevesinde verilmesi gerektiğini kaydetti. Enflasyonla mücadelenin önemini kabul ettiğini ancak küresel rekabet gücünün korunmasının en az onun kadar önemli olduğunu söyleyen Aran, bu nedenle tıpkı deprem sonrası yapılan harcamalar gibi ihracatçı sanayiye de kaynak ayrılması gerektiğini ifade etti.

✦ Boğaziçi Üniversitesi Finans Zirvesi 2025, “Belirsizlik Çağında Finansal Dönüşüm” temasıyla finans dünyasının önde gelen isimlerini bir araya getirdi. Garanti BBVA Genel Müdürü Mahmut Akten, faizlerin hazirandan itibaren düşmesini beklediklerini ve enflasyonun yıl sonunda TCMB hedeflerine yaklaşacağını belirtti, ayrıca bankalarının mobil kullanım, yapay zeka tabanlı kişiselleştirme ve dijitalleşme odaklı kültürel dönüşüm üzerine yoğunlaştığını vurguladı. TEB Genel Müdürü Ümit Leblebici, enflasyonun düşmemesi durumunda girişimcilik oranlarının artamayacağını, bu mücadelede kamu ve özel sektörün birlikte hareket etmesi gerektiğini söylerken, fintekleri “kilometre sorunu olan elektrikli araçlara” benzeterek regülasyon eksikliğine dikkat çekti.