Sektörel Görünüm - Mart 2025 Bankacılık Bülteni

Herkese selamlar,

Bankacılık bülteniyle karşınızdayız. Bu ayın en önemli teması yabancı para kredilerinde yapılan düzenleme oldu. Biz de bültenimizde yabancı kredi büyümesini ve alınan kararların gelişimini görselleştirdik. Takipteki kredilerde bozulma devam ediyor. Bankacılık karlarında aylık bazda toparlanma dikkat çekiyor.

Önümüzdeki ay görüşmek üzere.

Veriler

✦ 2025 yılının ilk ayında bankacılık sektörünün elde ettiği net kar 47.347 milyon TL ile yıllık bazda %48’lik bir artış gösterirken aylık bazda %38’lik bir düşüş kaydetti. Sermaye yapısı bakımından sektörün alt kırılımları incelendiğinde, ocak ayında net karların yerli özel mevduat bankalarda yıllık bazda %10; yabancı mevduat bankalarında %37, kamu bankalarında %326, katılım bankalarında %25 ve kalkınma ve yatırım bankalarında %94 yükseldiğini görüyoruz.

✦ Sektörün takipteki kredi oranı ocak ayından sonra şubat ayında da yukarı yönlü bozulma kaydetti. Geçtiğimiz yıl şubat ayı sonunda %1,58, 2025 Ocak ayı sonunda %1,92 olan takipteki kredi oranı şubat ayı sonunda %1,98’e yükseldi. Takipteki krediler oranı, tüketici kredileri ve bireysel kredi kartlarında %3,52’yken ticari kredilerde %1,49 seviyesinde.

✦ Şubat ayında, enflasyondan arındırılmış kredi büyüklüklerinde yıllık daralma eğilimi sürerken aylık bazda ise toparlanma gözlendi. Toplam krediler, yıllık bazda %1,94 oranında reel daralma kaydederken, aylık bazda %0,71’lik reel büyüme gösterdi. Kredi türlerine göre incelendiğinde ise son dönemde yabancı para cinsinden kredilerdeki güçlü pozitif ayrışma göze çarpıyor. TL kredilerdeki yıllık reel daralma oranı %8,6 olurken döviz krediler %11,6’lık reel büyüme gösterdi. Aylık bazda ise TL ve yabancı para kredilerdeki reel büyüme oranları sırasıyla %0,34 ve %1,33 olarak gerçekleşti. Segment bazında değerlendirildiğinde ise enflasyondan arındırılmış tüketici kredilerinin yıllık %0,62 oranında büyüdüğü, ticari kredilerin ise %2,73 oranında daraldığı dikkat çekiyor.

✧ Döviz kredilerindeki güçlü büyüme, finansal kesim dışındaki firmaların döviz yükümlülüklerindeki artışla da örtüşüyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, Aralık ayında finansal kesim dışındaki firmaların döviz varlıkları 2,37 milyar dolar artarken, yükümlülükleri ise 7,08 milyar dolar yükseldi. Böylece net döviz pozisyon açığı, 4,71 milyar dolar artışla 141,93 milyar dolara ulaştı. Varlık dağılımı incelendiğinde, ihracat alacakları ve yurt dışına doğrudan sermaye yatırımları önemli ölçüde artarken, yurt içi bankalardaki mevduatlarda azalma görüldü. Öte yandan, yükümlülüklerdeki yükselişin ana kaynağı, yurt içinden ve dışından sağlanan nakdi krediler ile ithalat borçlarındaki genişleme oldu. Yurt içinden sağlanan uzun vadeli krediler 4,35 milyar dolar artarken, kısa vadeli kredilerde 1,02 milyar dolarlık azalma yaşandı. Yurt dışından sağlanan kısa vadeli kredilerde artış görülmesine rağmen, uzun vadeli kredilerde azalma dikkat çekti. Bu gelişmeler, şirketlerin döviz kredilerine yönelik talebinin devam ettiğini ve finansman yapılarını uzun vadeli yükümlülüklerle destekleme eğiliminde olduklarını gösteriyor.

✦ Kredi ve mevduat faiz oranlarındaki gerileme geçtiğimiz ayda da devam etti. Ocak ayında bankalar tarafından 3 aya kadar açılan vadeli TL mevduat faizleri ortalama %54,2 olarak gerçekleşirken şubat ayı ortalaması %52,09’a geriledi. Tüzel kişi KMH ve kurumsal kredi kartları hariç olmak üzere ticari kredilerdeki ortalama faiz oranı ise %53,6’dan %49,97’ye düştü. Bu gelişmeler sonucunda kasım ayında -4’lerin altına kadar gerileyip 31 Ocak haftasında -0,9’lara kadar çıkan kredi-mevduat makası, 28 Şubat haftasında tekrardan -3,50’ye düştü.

✦ Kur Korumalı Mevduat (KKM) stoğunda artık bitiş zamanlamasını konuştuğumuz dönemlerdeyiz. 31 Ocak haftasında 996 milyar TL olan kur korumalı mevduat tutarı, geçtiğimiz ay içerisinde %15’in üzerinde gerileyerek 846 milyar TL’ye ulaştı. Böylece KKM’nin toplam mevduat içindeki payı %5,23’ten %4,27’ye gerilemiş oldu.

✦ Ocak ayındaki güçlü bazın etkisiyle kredi kartı harcamalarında şubat ayında aylık bazda bir gerileme yaşansa da yıllık bazda reel büyümeler söz konusu. 2024 Şubat ayında 914 milyar TL, 2025 Ocak ayında 1.687 milyar TL olan toplam kredi kartı harcaması, geçtiğimiz ay 1.385 milyar TL oldu. Enflasyondan arındırıldığında kredi kartı harcamalarında yıllık bazda %9’luk bir yükseliş söz konusu. Harcamalardaki yıllık büyümenin en yoğun olduğu ilk 3 alan; %142 ile kuyumculuk, %94 ile bireysel emeklilik ve %70 ile araç kiralama oldu.

Gelişmeler

✦ Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'ndan (TCMB), son dönemde döviz kredilerinde artan talebi kontrol altına almak amacıyla yeni bir adım daha geldi. Yabancı para krediler için aylık yüzde 1 olan büyüme sınırı yüzde 0,5’e düşürüldü. Ayrıca, büyüme sınırından istisna tutulan kredilerin kapsamı daraltıldı. Böylece, 4 Ocak'taki düzenlemenin ardından döviz kredilerine yönelik ikinci kez kısıtlama getirilmiş oldu. Son dönemde ticari döviz kredileri hızla artarak 21 Şubat itibarıyla 174,6 milyar dolara ulaştı ve 2019’daki 179,8 milyar dolarlık zirve seviyesine yaklaştı. Ticari döviz kredilerinin toplam ticari kredilerdeki payı ise yüzde 50’ye çıktı. TCMB, sıkı parasal duruşu desteklemek amacıyla kredi büyümesine dayalı zorunlu karşılık uygulamasında değişikliğe giderken, ticari döviz kredileri için aylık büyüme sınırını da yüzde 1,5’ten yüzde 1’e düşürdü. Son atılan adımlar reel sektörün döviz açık pozisyonunu kontrol altına alınma motivasyonu taşıyor.

✦ Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), tüketici kredilerinde vade sınırlarına ilişkin yeni bir karar aldı. Yapılan düzenlemeyle, ihtiyaç kredilerinde 12, 24 ve 36 ay vadeye kadar olan kredi limitleri artırıldı. Buna göre, 36 ay vadeli ihtiyaç kredilerinde üst limit 50 bin liradan 125 bin liraya yükseltildi. 24 ay vadeli kredilerde ise önceki 50-100 bin lira aralığı 125-250 bin lira olarak güncellendi. 12 ay vadeye kadar olan ihtiyaç kredilerinde ise limit 100 bin liradan 250 bin liraya çıkarıldı. BDDK açıklamasında, bu kararın finansal istikrarı desteklemek amacıyla alındığı belirtilirken, makro ekonomik verilerin dikkate alınarak güncellemenin yapıldığı ifade edildi. Kredi limitlerindeki son değişiklik 9 Haziran 2022’de yapılmıştı.

✦ Cumhurbaşkanı Erdoğan, esnaf ve sanatkârlara yönelik kredi desteklerinde önemli artışlar yapıldığını duyurdu. Erdoğan, Hazineden yüzde 50 sübvansiyonlu esnaf ve sanatkâr kredilerinin limitinin 750 bin liradan 1 milyon liraya yükseltildiğini açıkladı. Ayrıca, iş yeri edinme ve ticari araç alımı için verilen esnaf kredisi limiti 1,5 milyon liradan 2,5 milyon liraya çıkarıldı. Ticari araç kredilerinde ise sıfır araçların yanı sıra 0-5 yaş aralığındaki araçların da kredi kapsamına alındığı belirtildi. Halkbank’ın TESKOMB kefaletiyle sunduğu esnaf finansman maliyeti yüzde 29’dan yüzde 25’e indirildi. Erdoğan, esnaf kredileri üzerindeki faiz oranlarının yüzde 60’lardan yüzde 29 seviyelerine kadar indirildiğini, bazı dönemlerde yüzde 4,5’e kadar düşen oranlarla kredi imkânı sunulduğunu ifade etti. Krediler üzerindeki kesintilerde de önemli indirimlere gidildiğini belirten Erdoğan, esnafa sağlanan indirimli kredilerin toplamının 582 milyar lirayı aştığını ve 2023-2025 döneminde verilen kredilerin toplamının 300 milyar liraya ulaştığını söyledi.

✦ Fitch Ratings’in değerlendirmesine göre, kredi büyüme sınırlamaları ve bazı bankalardaki sermaye kısıtlamaları nedeniyle katılım bankalarının varlıklara göre pazar payı 2023’teki %8,7 seviyesinden 2024’te %8,1’e geriledi. Fitch, 2025 yılında bu oranın sabit kalmasını bekliyor. Katılım bankalarının piyasa koşullarına uyum sağlamak adına uluslararası piyasalara giriş yapmaya devam ettiğini belirten Fitch, yüksek piyasa maliyetlerine rağmen geleneksel bankalar gibi dış finansman kaynaklarını değerlendirdiklerini vurguladı.  Fitch, Eylül 2024’te Türkiye’nin kredi notuna yönelik pozitif revizyon sonrası katılım bankalarının tamamının Uzun Vadeli İhraççı Temerrüt Notlarını yükselttiğini hatırlattı. Katılım bankalarının döviz likiditelerinin iyileştiğini ve sorunlu finansman oranlarının sektör ortalamasına kıyasla daha düşük olduğunu belirten Fitch, sermaye oranlarında düzenleyici değişiklikler ve azalan kârlılık nedeniyle hafif bir gerileme yaşandığını ifade etti. 2025 yılında sermaye oranlarının istikrarlı bir seyir izlemesi bekleniyor.

✦ İngiltere Rekabet ve Piyasalar Kurumu (CMA), Citi, HSBC, Morgan Stanley ve Royal Bank of Canada'ya, İngiltere devlet tahvilleriyle ilgili hassas bilgi paylaşımı yaptıkları gerekçesiyle toplam 105 milyon sterlin ceza verdi. CMA’nın açıklamasına göre, Citi 17,16 milyon sterlin, HSBC 23,40 milyon sterlin, Morgan Stanley 29,70 milyon sterlin ve Royal Bank of Canada 34,20 milyon sterlinlik para cezasına çarptırıldı. Söz konusu durumu CMA'ya bildiren Deutsche Bank ise ceza muafiyeti aldı. CMA, bu ihlalin tekrar yaşanmaması için bankaların kapsamlı uyum önlemleri aldığını duyurdu. CMA Rekabet Uygulama İcra Direktörü Juliette Enser, finansal hizmetler sektörünün ülke ekonomisinin ayrılmaz bir parçası olduğunu vurgularken, sağlıklı ve rekabetçi piyasaların işletmelere ve yatırımcılara güven sağladığını belirtti. Enser, “Bugün uygulanan para cezaları, CMA’nın rekabet hukuku ihlallerini ele alma ve rekabete aykırı davranışları caydırma konusundaki kararlılığını gösteriyor” dedi.