Sektörel Görünüm - Şubat 2025 Havacılık Bülteni

✦ DHMİ verilerine göre, Türkiye'deki toplam uçak trafiği ocak ayında geçen yılın aynı dönemine kıyasla %14,1 artış gösterdi. İç hat trafiği mevcut dönemde %18 yükselirken dış hat trafiğinde bu oran %9,5 oldu. Tüm uçak trafiğine en fazla katkıyı sağlayan ilk üç havalimanı ise %33 ile İstanbul Havalimanı, %17 ile Sabiha Gökçen Havalimanı ve %6 ile Ankara Esenboğa Havalimanı oldu. Ocak ayında toplam yolcu trafiği ise geçen seneye kıyasla iç hatlardaki %6,8 dış hatlardaki %12,9’luk büyümenin etkisiyle 16,2 milyon kişiye ulaşarak %10 yükseldi.

✦ Şirket özelindeki verileri incelediğimizde THY’nin ocak ayında toplam yolcu trafiğinin geçen yıla kıyasla %8,2 arttığını görüyoruz. Yolcu sayısındaki artış, iç hatlarda %4,9 olurken dış hatlarda %10 olarak gerçekleşti. Şirketin gelir elde etme amacıyla sahip olduğu toplam kapasiteyi ifade eden arz edilen koltuk kilometre verisi, iç hatlarda %5,9 ve dış hatlardaki %7,6’lık yükselişin etkisiyle toplamda %7,5 arttı. Öte yandan geçtiğimiz ay Türk Hava Yolları, Ocak 2024’ün %6,7 üzerinde 43.280 sefer düzenlerken bu seferlerdeki doluluk oranları yurt içinde %83,5, yurt dışında %82,3 oldu. Geçen senenin aynı döneminde bu oranlar %84,7 ve %79,9’du. Kargo tarafında ise toplam taşınan yük miktarı önceki yıl ile aynı seviyede kalarak 150 bin ton olarak kaydedildi.

✦ Aynı dönemde Pegasus’un toplam yolcu sayısı, önceki yılın %20 üzerinde 3,19 milyon kişiye ulaştı. Bunun alt kırılımlarından iç hatlardaki yolcu sayısındaki büyüme %12, dış hatlardaki yolcu sayısındaki büyüme ise %25 olarak kaydedildi. Ocak ayında şirketin toplam uçuş trafiği 17 binin üzerine çıkarak yıllık bazda %17 büyüme gösterdi ve bu uçuşlardaki doluluk oranı %85’e ulaştı. İç hatlardaki doluluk oranı %90, dış hatlardaki doluluk oranı %82,6 olarak gerçekleşti. Toplam arz edilen koltuk kilometre ise 5.710 milyon kilometre ile Ocak 2024’e kıyasla %19 arttı.

✦ TAV Havalimanları’nın açıkladığı yatırımcı bültenine göre ocak ayında hizmet verilen toplam yolcu sayısı 6,2 milyonun üzerine çıkarak 2024’ün aynı dönemine kıyasla %11, uçuş sayısı 45 binin üzerine çıkarak %8 büyüme kaydetti. Dış hatlardaki yolcu trafiği 3,4 milyonla %13, iç hatlardaki yolcu trafiği 2,8 milyonla %9 yükseldi. Yatırımları bu yıl içinde tamamlanacak Antalya ve Ankara Havalimanları’ndaki yolcu sayıları %2 ve %11 oranında yükselirken toplam trafiğe en yüksek katkıyı sağlayan diğer havalimanları Medine ve Almatı’nın yolcu trafiği %29 ve %9 oranında arttı.

Gelişmeler

✦ Şubat ayında İstanbul’daki olumsuz hava koşulları nedeniyle birçok havayolu şirketinin operasyonlarında aksamalar meydana geldi. 5-6 Şubat tarihlerinde THY, Pegasus ve Ajet; İstanbul ve Sabiha Gökçen Havaliman’ındaki yüzlerce uçuşunu yoğun kar yağışı ve rüzgar nedeniyle iptal etmek zorunda kaldı. 19-22 Şubat tarihlerinde ise THY İstanbul Havalimanı’ndaki kapasitesini %20 oranında düşürürken Pegasus ve Ajet’in de yine Sabiha Gökçen’deki pek çok uçuşu iptal edildi.

✦ Rusya Tur Operatörleri Birliği, 2024 yılı turizm sektörüne ilişkin değerlendirmelerini paylaştı. Yapılan açıklamaya göre, Rus turistlerin yurt dışı seyahatleri bir önceki yıla göre %15,4 artarak 17,4 milyona ulaştı. Bu dönemde, Rus turistlerin en çok tercih ettiği destinasyonlar arasında ise Türkiye %38,5’lik payıyla ilk sırada yer aldı. Birleşik Arap Emirlikleri %11,4, Çin %10,9, Tayland %10 ve Mısır %8,5 pay ile öne çıkan diğer popüler destinasyonlar arasında bulunuyor. Türkiye’ye yapılan seyahatler söz konusu dönemde %6,3 artarak 6,7 milyona yükseldi. Ayrıca Rusya Seyahat Endüstrisi Birliği tarafından yapılan bir diğer açıklamaya göre, ülkedeki yaz sezonuna yönelik Türkiye turu satışları geçen yılın aynı dönemine kıyasla 2 ila 2,5 kat artmış durumda.

✧ Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan verilere göre ise ülkedeki toplam turizm geliri bir önceki yıla göre %8,3 artarak 61,1 milyar dolarla rekor kırdı. Ziyaretçilerden elde edilen gelirin 60,5 milyar doları doğrudan turizm harcamalarından, 606 milyon doları ise transfer yolcularından sağlandı. Türkiye’den çıkış yapan ziyaretçi sayısı %9 artarak 62,2 milyona yükseldi. Kişi başına gecelik harcama 97 dolar olurken, paket tur harcamalarının payı %28,8, yeme içme harcamalarının payı %19,4 olarak belirlendi. Ziyaretçilerin %64,9’u “gezi, eğlence, sportif ve kültürel faaliyetler” amacıyla Türkiye’ye gelirken, yurt dışı ikametli vatandaşların en büyük ziyaret sebebi %69,6 ile “akraba ve arkadaş ziyareti” oldu. Turizm gideri %8,2 azalarak 7,7 milyar dolara gerilerken, yurt dışına çıkan Türk vatandaşlarının kişi başı ortalama harcaması 680 dolar olarak gerçekleşti. Böylece Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2024 yılı için belirlediği 61 milyon turist hedefi aşılmış oldu.

✦ Heathrow Havalimanı, yıllık yolcu kapasitesini 100 milyona çıkarmak için mevcut terminallerini genişletmeyi ve altyapıyı iyileştirmeyi planlıyor. CEO Thomas Woldbye, bu genişlemenin üçüncü pist için zemin hazırlayacağını ve yaz aylarında hükümete resmi başvuruda bulunacaklarını açıkladı. Projenin ek bölümlerinin de tamamlanmasıyla birlikte havalimanının yıllık yolcu kapasitesinin 140 milyona ulaşması bekleniyor. Ayrıca, Heathrow’un genişleme sürecinde İngiliz çeliğinin üretiminin kullanılacağı duyuruldu. Havalimanı, ABD Başkanı Trump’ın çelik ve alüminyum ithalatına getirdiği %25’lik gümrük tarifesine karşı yerli üreticilere destek sağlamayı planlıyor. Ancak üçüncü pist planı, çevreciler ve bazı İşçi Partisi yetkilileri tarafından sert eleştiriler alıyor. Çevreciler, projenin karbon emisyonlarını artıracağını ve İngiltere’nin yeşil enerji hedeflerine zarar vereceğini savunurken, hükümet ise ekonomik büyüme açısından projeyi destekliyor. Planın yürürlüğe girmesi halinde Heathrow, Londra’nın en büyük özel yatırım programlarından birine imza atacak.

✦ 2024’te havacılık rekor senelerinden birini geçirdi ve pandemi öncesine göre %4 daha fazla yolcu taşındı. Ancak havacılık sektörü, sürdürülebilir yakıt (SAF) hedeflerini gerçekleştirmeye çok uzak duruyor. IATA’ya göre, geçen yıl SAF, toplam jet yakıt tüketiminin yalnızca %0.3’ünü oluşturdu. Ancak havayolları 2030’a kadar bu oranı %10’a çıkarmayı hedefliyor. SAF üretiminin 2030’dan sonra hızla artacağını öngörülse de, şu anki en büyük sorun maliyet ve arz yetersizliği. SAF, geleneksel jet yakıtından en az iki kat pahalı. Avrupa Birliği ve İngiltere gibi bazı bölgeler kullanım zorunluluğu getirse de, havayolları bu tür düzenlemelere karşı çıkıyor. Öte yandan, küresel hava yolculuğunun büyümeye devam etmesi, SAF’ın sağlayacağı karbon azaltımını etkisiz hale getirebilir. IATA, 2025’te hava yolculuğunun %8 daha büyüyeceğini öngörüyor. Bazı uzmanlar, bu büyümenin karbon emisyonlarını azaltma çabalarını baltalayacağını belirtiyor. Sektör temsilcileri, SAF kullanımının uzun vadede artacağını ve havacılığın sürdürülebilir hale geleceğini savunuyor. Ama mevcut maliyetler ve üretim gecikmeleri, 2030 hedeflerinin pek de gerçekçi olmadığını gösteriyor.

✧ SAF’ın konvansiyonel jet yakıtından farkı ne? Geleneksel jet yakıtına kıyasla üretiminde ve kullanımında daha az karbon salımı yapıyor. Kullanılmış yemeklik yağ, tarımsal atıklar ve enerji bitkilerinden üretildiği için fosil yakıtlara bağımlılığı azaltıyor ve net karbon ayak izini düşürüyor. Ancak ölçek büyümeden gerçek bir etki yaratması kolay gözükmüyor.

✦ Boeing, 2024 yılının son çeyreği ve yıl geneline ilişkin finansal sonuçlarını yayımladı. Şirketin geliri, dördüncü çeyrekte bir önceki yılın aynı dönemine göre %31 düşüşle 15,2 milyar dolara geriledi. Net zarar ise 30 milyon dolardan 3,9 milyar dolara yükseldi. Yıllık bazda ise Boeing’in geliri %14 azalarak 66,5 milyar dolara inerken, net zarar 11,8 milyar dolara ulaştı. Bu, şirketin 2020’den bu yana kaydettiği en yüksek yıllık zarar oldu. Boeing, mali sonuçların işçi grevleri, savunma programlarına ilişkin maliyetler ve işten çıkarmalar nedeniyle olumsuz etkilendiğini açıkladı. CEO Kelly Ortberg, operasyonları istikrara kavuşturmak için önemli adımlar attıklarını ve güvenlik ile kalite süreçlerini güçlendirmeye devam edeceklerini belirtti.

Bilançolar

✦ TAV Havalimanları, 2024 yılını finansal tablolarını açıklarken, 2025 beklentilerini paylaştı. Toplam yolcu sayısı yüzde 11 artarak 106,5 milyona, dış hat yolcu sayısı ise yüzde 13 yükselerek 71,2 milyona ulaştı. Yolcu trafiğindeki büyüme özellikle Antalya, Ankara, İzmir ve Almatı havalimanlarında belirginleşirken, jeopolitik riskler nedeniyle yılın son çeyreğinde dış hat yolcu trafiğinde sınırlı bir yavaşlama görüldü. Antalya Havalimanı’nda devam eden 850 milyon euroluk yatırımın yüzde 96’sı tamamlandı ve Nisan 2025 itibarıyla yeni dış hat terminalinin hizmete girmesiyle kapasitenin 38 milyondan 65 milyona çıkması bekleniyor. Ankara Esenboğa Havalimanı’ndaki 210 milyon euroluk genişletme yatırımları da yüzde 98 seviyesine ulaştı ve 2025’in ikinci çeyreğinde tamamlanması planlanıyor. Şirketin uluslararası operasyonlarında Kazakistan’daki Almatı Havalimanı dikkat çekmeye devam ediyor. 2024 yılında yolcu sayısını yüzde 20 artıran Almatı, büyüme potansiyeliyle ön plana çıkarken, Almatı’da 2025-2028 arasında 150-300 milyon euroluk ek yatırım planlanıyor. Almatı, Çin ile Avrupa arasındaki önemli bir kargo ve transit merkezi olma yolunda ilerlerken, uçuş destinasyonlarının iki katına çıkarılması bu büyümeyi destekleyen faktörler arasında yer aldı.

✧ TAV Havalimanları yönetimi, finansal sonuçların ardından bir analist toplantısı düzenledi. Toplantıda geleceğe yönelik değerlendirmelerde Antalya’daki ticari alanların 3 kat büyütülmesiyle duty-free gelirlerinde önemli artış olacağını, Karadağ’da Podgorica ve Tivat havaalanlarının özelleştirme sürecinin devam ettiği ve TAV’ın da içinde bulunduğu 3 firmanın finale kaldığı belirtildi. Ayrıca Mısır’da hükümetin özel operatörlere havaalanlarını devretmeye hazırlandığı, ilk aşamada Hurghada Havaalanı için sürecin başlatılacağı aktarıldı. TAV Havalimanları, savaş nedeniyle 4.2 milyon Rus ve 2.7 milyon Ukraynalı yolcunun kaybedildiğini aktarırken; savaşın sona ermesi durumunda Antalya’daki Rus charter uçuşlarının geri dönmesiyle duty-free gelirlerinde artış yaşanabileceği vurguladı.

Sektörden Açıklamalar

✦ TAV Havalimanları CEO’su Serkan Kaptan, 2024’ün finansal açıdan çok iyi geçtiğini belirterek, 2,5 milyar euroluk yatırım programının sonuna geldiklerini açıkladı. Bloomberg HT’ye yaptığı değerlendirmede, Borsa İstanbul’da yüzde 155 ile en çok kazandıran hisse olduklarını vurgulayan Kaptan, yolcu sayısının 107 milyona ulaştığını, 2024 hedeflerinin ise 110-120 milyon yolcu olduğunu söyledi. Yolcu sayısının artmasında Rusya-Ukrayna savaşının sona ermesinin etkili olabileceğini dile getiren Kaptan, “Antalya’da yüzde 40 yolcu kaybetmiştik. Sonra Alman, İngiliz ve Orta Doğu’dan gelen yolcu ile bu açığı kapattık ama savaşın sona ermesi ile riskler ve ambargoların kalkması ekstra bir yolcu artışı getirecektir.” dedi. Yeni yatırımlarla ilgili de açıklamalarda bulunan Kaptan, bu yıl üç havalimanı ihalesine hazırlandıklarını söyledi. Kaptan, “Kuveyt Havalimanı’ndaki terminal için teklif verdik. Karadağ’daki havalimanı için nisan ayında teklifimizi sunacağız, üç aday içinde yer alıyoruz. Medine Havalimanı da bizim için önemli.” dedi. Temettü politikalarına ilişkin olarak da değerlendirmelerde bulunan Kaptan, son üç yıl boyunca yatırımlar nedeniyle temettü dağıtılmadığını hatırlattı ve 2024 yılı için de aynı şekilde bir öneride bulunacaklarını belirtti. Kaptan, “Genel olarak yüzde 50 yatırım, yüzde 50 kâr payı dağıtımı olarak planladık ancak geçtiğimiz üç yıl boyunca yatırımlar sebebiyle temettü dağıtmadık. 2024 yılı için de dağıtılmaması yönünde genel kurula öneri sunacağız.” dedi.

✦ Pegasus CEO’su Güliz Öztürk, Youtube’da ‘Take Off Channel’ kanalının CEO Talks programına katıldı. Pegasus’un iş modeli hakkında sorulara cevap veren Öztürk, Pegasus’un 19 yıldır devam eden mevcut iş modelinden taviz vermek istemediğini belirtti. Öztürk, “Türkiye'nin ilk ve düşük maliyetli havayolu. Bu iş modelinin prensiplerine sıkı sıkıya bağlı olduğumuz için vaatlerimizi yerine getirebiliyoruz. Bu iş modeli dünyada Türkiye'den daha uzun süredir uygulanıyor. Eğer iş modelinizi ve prensiplerinizi belirlediğiniz şekilde uygulamaz, taviz verirseniz o zaman başarılı bir şekilde büyümenize imkan olmaz. Biz business class gibi şeyler uygulamayacağız. Ancak misafirlerimiz kendi business class'larını her zaman yaratabilir. En ön sırayı satın alabilir, çıkış koltuğunu satın alabilir. Yan koltuğunu çağrı merkezinden satın alıp yan koltuğunu boş bırakabilir. Yani ekstra ürünlerle kendi ürününü yaratabilir.” dedi. Öztürk, yayında dar ve geniş gövde konularına da değindi. Pegasus’un dar gövdeli filosundan ödün vermeyeceğini vurgulayan Öztürk, “Geniş gövde uçak ve uzun menzilli uçuş stratejimizde yok. Bizim iş modelimiz dar gövdede kendini kanıtlamış bir model. Neden? Uçakların kullanımını ne kadar yüksek tutabilirseniz, yani yerde kalış sürelerini daha düşük, havada kalış sürelerini daha uzun belirleyebilirseniz maliyetlerinizi yönetip başarılı olabilirsiniz. Şu anda 6 saatlik bir menzilde uçuş yapıyoruz. 144 destinasyona gidiyoruz. Ancak 6 saatlik mesafede 500 civarı havalimanı bulunuyor. Yani aslında bu modelde gidilecek daha çok yolumuz var.” dedi.