2024 Yılında DeFi'de Neler Oldu?
2024, şüphesiz ki merkeziyetsiz finans (DeFi) için en hareketli yıllardan biri oldu. Trump’ın seçimi kazanmasıyla son çeyrekte yaşanan gelişmeleri, sektördeki kripto karşıtı aktörlerin geri adımlarını, dünya genelindeki ülkelerin aldığı aksiyonları, stabilcoinlerin kullanım alanlarındaki artışı, memecoinlerin yükselişini ve çok daha fazlasını sizler için özetledik. Çeşitli kaynaklardan aldığımız verilerle desteklediğimiz özeti okurken hem 2024’te yaşanan en önemli olayları öğreneceksiniz, hem de henüz başında olduğumuz 2025’de yaşanacak potansiyel gelişmeler için hazırlıklı olacaksınız.
Fintables Kripto18 dk
Bu yazıda inceleyeceğimiz başlıkları kısaca inceleyelim:
1️⃣ 2024 Kriptosunda Para Neredeydi: Merkeziyetsiz finansa kilitlenen toplam değer %100’den fazla artış gösterirken Ethereum başı çeken ağ oldu.
2️⃣ Solana, 3 Büyükleri Kriptoya da Getirdi: Solana, düşük işlem maliyetleri ve yüksek hacimli projeleriyle ekosistemini genişleterek 2024’ün en başarılı ağlarından biri oldu.
3️⃣ Yılın Yıldızı: Meme Coinler, Pump.fun ve Raydium: Memecoin’ler, Pump.fun ve Raydium gibi platformlarla %500 büyüyerek dev bir piyasa değerine ulaştı.
4️⃣ Ethereum, Bitcoin mi Oluyor? Staking ve Restaking: Ethereum, staking ve restaking projeleriyle güçlü kalsa da büyüyen Layer 2’ler ve Solana karşısında pazar payı kaybetti.
5️⃣ DEX Denince Akla İlk O Geliyor: Uniswap: $1.2 trilyonluk işlem hacmiyle Uniswap, 2024’te tüm ağlardaki en büyük DEX ünvanını korudu.
6️⃣ Yılın Sonunda Parlayan Layer 2: Base: Coinbase destekli Base ağı, toplam kilitli değerde 10 kat büyüme yaşarken Ethereum ağının en başarılı Layer 2’lerinden biri oldu.
7️⃣ Birinci Layer 2’nun Birinci Uygulaması: Aerodrome: Base ekosistemindeki en büyük likidite platformu olan Aerodrome, işlem hacmi ve TVL gibi metriklerde ağda başı çekti.
8️⃣ Bitcoin’de DeFi Dönemi Başladı: Ordinals ve Layer 2 çözümleriyle Bitcoin, DeFi ekosistemine dahil olup $6.4 milyarlık toplam kilitli değere ulaştı.
9️⃣ DEX Savaşları: Uniswap vs. Raydium ya da Uniswap + Raydium vs. Hepsi: Solana’nın DEX’leri, hacim açısından Ethereum DEX’lerine bazı aylarda üstünlük kurdu.
🔟 Gelecek Tahminleri, Spordan İbaret Değil: Polymarket: ABD seçimleriyle $8.79 milyar işlem hacmine ulaşan Polymarket, tahmin piyasasında büyük bir patlama yarattı.
1️⃣1️⃣ Trading Zor mu Geliyor? Telegram Botları: Telegram botları, 2024’te günlük $180 milyon işlem hacmiyle kripto ticaretini hızlandırdı.
1️⃣2️⃣ Hayaldi, Gerçek Oldu: Kriptoyla Günlük Alışveriş: MetaMask Card, Floki Debit Card ve Gnosis Card gibi projelerle kripto, fiziksel alışverişlerde kullanılabilir hale geldi.
1️⃣3️⃣ Stabilcoin’lerin Yükselişi: $204 milyar arz ile stabilcoin’ler, küresel ödeme sistemlerinde giderek daha fazla rol oynamaya başladı.
1️⃣4️⃣ Son Çeyrek Atağı: Usual ve Ethena: Ethena ve Usual gibi stabilcoin projeleri, yenilikçi teknolojileriyle likiditeyi artırarak büyük yatırımlar aldı.
1️⃣5️⃣ Türev DEX’ler: Hyperliquid, Büyük Geldi: Hyperliquid, Layer 1 altyapısıyla türev ticaretinde %40 pazar payına ulaşarak ekosistemin en büyük perp DEX’i oldu.
1️⃣6️⃣ Airdrop’lar 2023’ü Üçe Katlamış, HyperLiquid Burada da Birinci: 2024’te $15 milyar değerinde airdrop dağıtıldı, en büyük payı $1.34 milyarla Hyperliquid aldı.
1️⃣7️⃣ Web3 Cüzdan Sayısı 130’u Geçti: Peki En İyisi Hangisi?: MetaMask, Phantom ve Rabby, en çok tercih edilen cüzdanlar olurken Web3 cüzdan ekosistemi çeşitlendi.
2024, kripto sektöründe büyüme, dönüşüm ve yeniliklerle dolu bir yıl oldu. 2025'in daha büyük gelişmelere sahne olması bekleniyor! “2024 Kriptosu’nda Para Neredeydi?” özetimizle başlayalım:
2024 Kriptosunda Para Neredeydi?
2024’te Merkeziyetsiz finansa kitlenen toplam değer, yılın başındaki $56 milyarın iki katından da üste çıkarak toplamda $119 milyara ulaştı. Kavramı yıllar önce hayatımıza sokmuş olan Ethereum, bu metriği bu sene gelen $39 milyarla tam $68 milyar ile domine etmeye devam ederken yıl boyunca merkeziyetsiz finanstaki toplam kilitli değerdeki yüzdesini 50’nin altına düşürmedi. İkinci sırada ise yılın başındaki $1.4 milyarlık toplam kilitli değerini $8.56 milyar ile kapatan, ekosistemin yükselen yıldızı Solana yer aldı. İstatistiklerde ikiliyi Tron ve Bitcoin takip ederken 1.Katman ağlarının geçen yıllara ve gelişen teknolojilere rağmen kurduğu net dominasyon da dikkat çekti. Yukarıdaki devleri takip eden ilk ağ ise bir 2. katman: Arkasındaki Coinbase’le birlikte başarılı bir sene geçiren Base, sene başındaki $437 milyonluk toplam kilitli değeri $3.5 milyara çıkararak tahtta gözü olduğu sinyalini verdi.
Kaynak: https://defillama.com/chains
Kaynak: https://defillama.com/chains
Şimdi de “Bu dev ağların ekosistemlerinde neler öne çıkıyor?”, “Hangi uygulamalar bu ağların tercih edilmesinde en büyük rolü oynuyor?” gibi konuları inceleyelim.
📈 Solana, 3 Büyükleri Kriptoya da Getirdi
2024, Solana açısından kelimenin tam anlamıyla “mükemmel” geçti. Blokzincirin yerel tokeni SOL, %120 değer kazanırken, Ethereum’a kıyasla piyasa değeri de %16’dan %25’e çıktı. Solana’nın düşük maliyetli ve yüksek işlem hacimli yapısı, uygulama ekosistemini de genişletti. Uzun süredir bir çeşit “kimlik sorunu” yaşayan ağ, belirli uygulamaların ve projelerin yarattığı etkiyle birlikte tam bir “spesifik amaçlı DeFi merkezi”ne dönüştü. Yapay zeka ajanlarıyla ve özellikle meme coin’lerle öne çıkan ağa kitlenen değerin önemli bir kısmını Jito Staking ($3 milyar) adlı likit staking uygulamasına borçluyken ağın en öne çıkan uygulamaları Raydium ve Jupiter’ın yanısıra yılın başında henüz çalışmaya başlamamasına rağmen yaklaşık $400 milyonluk gelir üreterek ağdaki meme coin ‘hype’ını hem oluşturan hem de domine eden memecoin oluşturma platformu Pump.fun oldu. Günde üretilen meme coin sayısında, içeride dönen varlık miktarında özellikle yılın sonlarına doğru rekor üstüne rekor kıran platform, 2025’in de gözdelerinden biri olacak gibi görünüyor.
Her ağda oldukça ses getiren, ama en çok da Solana’ya yaramış olan meme coinleri detaylı inceleyelim:
🪙 Yılın Yıldızı: Meme Coinler, Pump.fun ve Raydium
2024 yılı, memecoinlerin kripto dünyasında öne çıktığı bir yıl oldu. Yıla $20 milyarlık toplam piyasa değeriyle başlayan memecoinler, yılı tam %500 artışla $120 milyar piyasa değeriyle kapattı. Bu yükselişte, kullanıcı deneyimi ve sosyal medyada popülerleşen konuların coinlerinin oluşturulduğu Solana memecoin platformu Pump.fun önemli bir rol oynadı. Toplamda $355 milyon gelir elde eden ve günlük işlem hacminin $2 milyarı geçtiği günlere ulaşan platform, yıl boyunca bu alanın lideri oldu.
Piyasa değerinde en büyük 300 kripto paranın %3’ünden azını oluşturan memecoinler, toplam işlem hacminin %6-7’sini karşılarken yılın son haftalarında ortaya çıkan bazı trendlerle bu oran %11’e yaklaştı. 2024, memecoinlerin piyasadaki etkisini artırarak dikkat çektiği bir yıl olarak kripto tarihine geçti.
İlk çeyrek, Jeo Boden gibi politik memelerin başını çektiği bir ralliyle başlarken yılın sonlarına doğru da Moodeng ve Chill Guy gibi sosyal medyada ün kazanan bazı olayların memecoinleri ile devam etti.
Memecoinlerin yükselişi, yalnızca trendlerden değil, fazla sermaye ve geniş işlem kapasitesine sahip ağlardan da kaynaklandı. 2024’te piyasa toparlanırken, yatırımcılar ellerindeki fazla sermayeyi yüksek risk-yüksek getiri potansiyeline sahip memecoinlere yönlendirdi. Solana ve Base, düşük işlem maliyetleri ve yüksek ölçeklenebilirlikleriyle bu trendin merkezinde yer aldı. Ayrıca Solana’da az sayıda alternatif token bulunması da kullanıcıları memecoinlere yöneltti.
Kullanıcı dostu platformların artması da memecoinlerin büyümesine katkı sağladı. Pump.fun, Moonshot ve Telegram botları, perakende yatırımcılar için işlemleri kolaylaştırdı. Özellikle Moonshot, ApplePay, PayPal ve USDC ile memecoin alımına olanak tanıyarak kullanıcı kapsamını oldukça artırarak yeni kullanıcıları kripto alanına kattı.
2024, memecoinlerin sadece spekülatif yatırım aracı olarak değil, aynı zamanda perakende yatırımcıların kriptoya giriş noktası olarak rol oynadığı bir yıl da oldu.
Memecoinler, Solana’nın DEX hacimlerinde başlıca rol oynadı. Yılın başında %40 olan memecoin hacmi, Kasım 2024’te %85’e yükseldi. Pump.fun gibi platformlar üzerinden günde 20.000’den fazla token başlatıldı ve bu sayı bazen 35,000’in de üzerine çıktı. Bu alandaki yoğun talep, Raydium, Jito ve Telegram ticaret botları gibi uygulamaları en yüksek gelir elde eden projeler arasına yerleştirdi.
Özellikle Solana’daki meme coin odaklı birçok projenin işlem hacimlerinin de yüksekliği, Raydium, yıl boyunca $3 milyar, dikkat çeken metriklerden biri oldu.
Bu ticaret faaliyetleri Solana’nın memecoin odaklı benzersiz bir ekosistem geliştirmesiyle ticaret sektöründe kendine özgü bir yer edinmesini, bir kimlik bulmasını sağladı.
🗓️ Ethereum, Bitcoin mi Oluyor? Staking ve Restaking
2024 yılında Ethereum, Bitcoin karşısında zayıf bir performans sergiledi ve ETH/BTC oranı ciddi bir düşüş gösterdi. Bitcoin’in spot ETF’lerine gelen büyük yatırımlar, Ethereum’un yalnızca $577 milyonluk girişine kıyasla çok daha yüksekti. Mart 2024’teki Dencun yükseltmesinden sonra Ethereum’un arzı yıllık %0.4 artarak 375,000 ETH’ye ulaştı, bu da “ultrasound money” anlatısına darbe vurdu. Rollup stratejisi, ölçeklenebilirlikte merkeziyetsizlik avantajını korurken, yan zincirlerde ödenen ücretlerin yakılmaması ana ağın arz dinamiklerini de etkiledi.
Kısacası Ethereum, ekosistem genelinde hızla gelişen teknoloji ve yeniliklerle birlikte zamanında bir “Bitcoin’den Ethereum’a” dönemi oluşturmuşken şimdiyse “Ethereum’ dan Base’e”, “Ethereum’dan Solana’ya” döneminin başladığını görüyoruz. Ancak bu durum, bir yandan da zamanında Bitcoin için olduğu gibi Ethereum’un da “köklü”, “güvenilir” ve “sağlam” olarak bilinirliğini artırmasını sağlıyor, zira ağdaki en büyük miktarın da blokzincirlerin geleneksel finansa en benzer sunduğu getiri yöntemlerinden biri olan staking uygulamalarında olduğunu görüyoruz. Ağın dev likit staking projelerinden Lido, yılın sonunda $33 milyarlık toplam kilitli değer bulundururken likit staking tokenlerinin başka ağdaki doğrulayıcılarla stake edilmesine olanak tanıyan restaking teknolojisini sunan Eigenlayer ise $15 milyarlık kilitli değerle öne çıktı. Ağda önemli bir kilitli değer miktarıysa $20 milyarla ikinci sırada bulunan borçlanma platformu Aave oldu.
Senenin başından itibaren hızla büyüme gösteren Restaking projelerinde başı, yukarıda da metriklerini verdiğimiz üzere Eigenlayer ve Babylon çekti.
DEX Denince Akla İlk O Geliyor: Uniswap
Üçüncü ve önemli metriklerden biri de Ethereum DEX’lerinin $674 milyarlık işlem hacmiyle 2024’ün birincisi olması oldu. Ethereum’da birinciliği elinde bulunan merkeziyetsiz borsa Uniswap, yıl sonunda yayınladığı rapora göre hizmet sunduğu tüm zincirlerde de $1.2 trilyonluk işlem hacmine ulaşarak rakiplerine net bir üstünlük kurdu. Ayrıca ekibin yeni duyurduğu güncellemesi Uniswap v4, merkeziyetsiz borsa deneyimini geliştiren ve "hooks" (kancalar) sayesinde likidite havuzlarını özelleştirmeyi mümkün kılan bir protokol olacak. Esnek altyapısı, düşük gas ücretleri ve yeni ticaret stratejileri sunarak geliştiricilere ve kullanıcılara daha verimli bir DeFi deneyimi sağlayacak olan güncelleme, henüz testnet’te olan ve 2025’in başlarında mainnet’e geçmesi beklenen Unichain ile birlikte Uniswap’ı önümüzdeki dönemde de revaçta tutacak gibi görünüyor.
Ancak, yukarıda bahsettiğimiz “Solana ağının karakterini oturtması” konusu, yılın özellikle son çeyreğinde Solana DEX’lerinin de (Raydium, Jupiter) azımsanamayacak şekilde büyümesine ve bazı aylarda işlem hacminde Ethereum DEX’lerine de üstünlük kurmasına yol açtı. Aşağıda tüm ağlarda bulunan DEX’lerin işlem hacimlerini gösteren grafikte Solana’nın mavi, Ethereum’un ise sarı renkle temsil edildiğini de belirttiğimizde 2025’de Solana DEX’lerinin üstüne koyarak devam edeceğini ve son dönemde elde ettiği birinciliği kolay kolay bırakmayacağını söylemek mümkün.
Özetimize, sunduğu düşük işlem ücretleri ve yüksek ağ aktivitesiyle bu üstünlüğe en büyük katkılardan birini sunmuş olan, senenin tartışmasız şekilde en öne çıkan Ethereum Layer 2 ağı Base ile devam edelim.
Yılın Sonunda Parlayan Layer 2: Base
Yıl boyunca ağda kilitlenen toplam değeri yaklaşık 10 katına çıkararak $3.5 milyara ulaşan Base, bu yıl yakaladığı başarıyı şüphesiz ki yılın son çeyreğinde yaşananlara borçlu. Yıl boyunca ağdaki toplam kilitli değerin, işlemlerin, gelirin ve hacmin değişimini gösteren grafik de bunu kanıtlar nitelikte. Ekibin arkada yaptığı çalışmalarla desteklediği meme coin etkisi, Solana kadar olmasa da ağda bir istikrar yakalamıştı ancak son çeyrekteki bu büyümenin asıl sebebi yılın aynı zamanlarında hayatlarımıza girmiş olan yapay zeka ajanları. Kendi başlarına ticaret yapabilen, projeler başlatabilen ve kripto stratejilerini yönetebilen bu özerk, dijital çalışanlar, kullanıcıların oldukça ilgisini çekti. Özellikle Virtuals Protocol’ün AIXBT ve G.A.M.E. gibi projelerle yarattıkları etki ağın kullanımını oldukça artırdı ve protokolün kendi token’i olan $VIRTUALS da çok kısa bir sürede $5 milyarlık piyasa değerlerine ulaştı, şu an ise $3 milyar seviyelerinde.
Birinci Layer 2’nun Birinci Uygulaması: Aerodrome
Ağın başarısından çıkarak daha spesifik olan uygulamalar alt başlığımıza geçersek de Uniswap, 1inch gibi DEX ve Aggregator’lardan sonra ağın lideri, bazı aylarda Uniswap’i bile birçok metrikte geride bırakarak başarılı bir sene geçiren likidite marketi Aerodrome oldu. Yıl sonunda toplam kilitli değerde $1.37 milyar, ürettiği $102 milyon gelir ve $118 milyarlık hacimle ağın önemli bir bölümünü kaplayan uygulama, ağın en çok tercih edilen uygulamalarından biri oldu.
🥇Bitcoin’de DeFi Dönemi Başladı
2024’te Bitcoin (BTC), Yılın son çeyreğinde gerçekleşen ABD seçimi ve Trump’ın kripto dostu yaklaşımları başta olmak üzere birçok faktörün etkisiyle kripto piyasasında liderliğini net olarak pekiştirdi ve piyasa hakimiyetinde %60’ı aşarak Nisan 2021’den bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Ancak Bitcoin ekosisteminde asıl dikkat çeken iki önemli gelişme, bu sene gelen Ordinal’ler ve aktif olarak çalışmaya başlayan Layer 2 ve side-chain’ler oldu.
2024’te aktifliğine başlayan Babylon ve Lombard gibi restaking uygulamaları, Bitcoin’in kısa sürede en çok toplam kilitli değere sahip ağlardan ($6,4 milyar) biri olmasını sağladı. Peki, bu seneye kadar ağda olmayan DeFi, nasıl oldu da Bitcoin için de başladı?
Bitcoin Ordinalleri ve Yeni Ufuklar
Bitcoin Ordinalleri, Bitcoin blockchain’ine dijital varlıkların benzersiz bir şekilde işlenmesini sağlayan bir yenilik olarak karşımıza çıkıyor. Satoshi'lerin (Bitcoin’in en küçük birimi) her birine bir seri numarası atayarak, bu birimlerin dijital bir kimlik kazanmasını sağlıyor. Bu sayede NFT benzeri varlıkların Bitcoin ağı üzerinde oluşturulması ve transfer edilmesi mümkün hale geliyor. Ordinal protokolü, Bitcoin’in temel yapısını değiştirmeden, bloklar içinde veri ekleyebilme yeteneği sunuyor. Sonuç olarak, Bitcoin yalnızca dijital bir değer deposu olmaktan çıkıp, daha geniş bir kullanım alanına erişiyor. Bu gelişme, sanatçılar, koleksiyoncular ve geliştiriciler için Bitcoin’i yeni bir yaratıcı platform haline getiriyor.
Bitcoin’de Layer 2 ve Merkeziyetsiz Finans Devrimi
Ethereum’un kurucusu Vitalik, seneler önce, daha Ethereum’u kurmadan önce Bitcoin ekosistemine akıllı sözleşmeler fikrini sunmuş, Bitcoin’e merkeziyetsiz finansı getirmeyi teklif etmişti ancak bu teklifler Bitcoin topluluğu tarafından reddedilmişti. Yıllar sonra Bitcoin de merkeziyetsiz finansa adımını attı: Son dönemde Bitcoin ekosisteminde sidechain ve Layer-2 çözümleri büyük bir ivme kazandı. Stacks, Rootstock (RSK) ve Lightning Network gibi projeler, Bitcoin’in işlem kapasitesini artırmayı, maliyetleri düşürmeyi ve merkeziyetsiz finans (DeFi) uygulamalarını Bitcoin'e entegre etmeyi hedefliyor. Bu çözümler, Bitcoin’in güvenliğinden faydalanırken kullanıcılarına da akıllı sözleşmeler, likidite havuzları ve borç verme protokolleri gibi özellikler sunuyor. Örneğin, Lightning Network, anlık ve düşük maliyetli ödemelerle Bitcoin’in ödeme aracı olarak kullanılabilirliğini artırırken, RSK gibi sidechain'ler, Ethereum benzeri DeFi ekosistemlerini Bitcoin ağına taşıyor. Bu dönüşüm, Bitcoin’i yalnızca bir değer saklama aracı değil, aynı zamanda merkeziyetsiz finans için güçlü bir altyapı haline getiriyor. Örneğin en öne çıkan ve bu sene aktifliğine başlayan Bitcoin Layer2 ağlarından biri olan Stacks’in TVL grafiği, ivmelenmeyi net olarak gözler önüne seriyor.
DEX Savaşları: Uniswap vs. Raydium, ya da Uniswap + Raydium vs. Hepsi
Ekosistem fark etmeksizin web3’nin net bir şekilde en çok kullanılan uygulamaları merkeziyetsiz borsalar, 2024’te ev sahipliği yaptıkları 2.6 trilyonluk işlem hacmiyle birçok ülke ekonomisini geride bıraktı. Metrikte başı yüksek işlem hacimleriyle Uniswap ve Raydium çekerken Pancake Swap ve ayrı bir başlıkta incelediğimiz Aerodrome da ciddi büyümeler yaşadı.
Uniswap’in hizmet verdiği onlarca ağa karşılık sadece Solana’ya hizmet veren Raydium’un da Uniswap’e rakip olabilmesi Solana ağının bu seneki yüksek başarısını da gözler önüne serdi.
Gelecek Tahminleri, Spordan İbaret Değil: Polymarket
Polymarket'in sadece bir bahis platformu değil, aynı zamanda bilgi edinme ve değerlendirme aracı olduğunu vurgulayan Vitalik, bu sene yazdığı bir blog yazısında tahmin marketlerinin seçim sonuçlarından daha fazlasını sunduğunu belirterek, bu platformun doğru bilgi akışı sağlamak için tasarlanmış bir “bilgi ekonomisi” örneği olduğunu ve gelecek için büyük bir potansiyel taşıdığını ifade etti. Şüphesiz ki geçtiğimiz yılın özellikle son çeyreğinin yıldızlarından olan Polymarket, $237 milyonluk hacimle başladığı seneyi tam $8.79 milyarla kapattı! Sene boyu birçok gelecek olayının tahmin edildiği platform, asıl yükselişini Kasım’da gerçekleşen ABD Seçimlerine yapılan toplam $3.2 milyarlık bahisle yaşadı. Seçimlerden sonra daha yavaş olsa da yükselişine devam eden platform, 2025’de de birçok tahmine ev sahipliği yapacak gibi görünüyor.
https://defillama.com/protocol/polymarket?tvl=false&volume=true&groupBy=cumulative
Trading Zor mu Geliyor? Telegram Botları
Kripto para ticaretini kolaylaştıran ve otomatikleştiren Telegram botları, 2024’te hayatımıza giren bir diğer önemli kavram oldu. Bu botlar, Telegram’ın arayüzü ile doğrudan entegre olup DEX’ler üzerinden işlemleri yönetebiliyor ve kullanıcıların komutlar göndererek alım-satım yapmalarını, önceden stratejiler belirlemelerini sağlıyor. Solana’nın öne çıkan memecoin oluşturma uygulaması Pump.fun’da da işlem yapabilen ve bu senenin en öne çıkan botlarından olan Trojan, bu sene ürettiği $123 milyon ile liderliğe oynarken çoklu zincir desteğiyle öne çıkan Maestro ($87,25 milyon) ve GMGN ($9,11 milyon) de yarattıkları yüksek gelirlerle dikkat çekti. Bu botlar, genelde token lansmanlarını hedef alarak daha yüksek kullanıcıların daha yüksek kâr elde etmelerini mümkün kıldı. Ticaret botları, günlük ortalama $180 milyon dolarlık işlem hacmi ile gerçekten de büyük bir pazar payı elde etti ve kullanıcılara premium hizmet seçenekleri sunarak hızlı işlem, üstün UI/UX ve düşük işlem ücretleri sağladı. Senenin sonuna doğru doğan çeşitli yeni trendler bu botları nispeten de gölgede bırakmış olsa da 2025’te de revaçta olacaklar gibi görünüyor.
Hayaldi, Gerçek Oldu: Kriptoyla Günlük Alışveriş
Kripto paraların büyük çoğunluğu sadece çeşitli blokzincirler ve merkezi borsalar üzerinde yapılan işlemlerde kullanılabiliyordu ancak 2024, bu durumun çözümünün de temellerinin atıldığı bir yıl oldu. Artık kullanıcılar dijital varlıklarını kullanarak geleneksel finanstaki birçok işlemi (örn: alışveriş) yapabilecek. Bu alanda en çok öne çıkan ürünler MetaMask Card, Floki Debit Card ve Gnosis Card oldu. MetaMask Card, MetaMask cüzdanındaki kripto varlıklarınızı Mastercard kabul eden her yerde harcamanıza olanak tanıyan bir kripto debit kartı olarak tanıtılırken Floki Debit Card, FLOKI ve diğer kripto paralarla yüklenebilen, 31 Avrupa ülkesinde fiziksel ve sanal olarak kullanılabilen, Visa ve Mastercard destekli bir kart olarak piyasaya sürüldü. Gnosis Card ise Gnosis Pay ağı üzerinden çalışan, merkeziyetsiz bir ödeme ağı dijital varlıklarınızı Visa ağı üzerinden geleneksel ekonomide harcamanıza izin veren yeni bir kart. Bu kartların 2025’de daha da çeşitlenmesi ve kripto kullanımını büyük ölçüde artırması bekleniyor.
💲 Stablecoin’lerin Yükselişi
Arkada kullanılan matematiksel algoritmalarla değerleri gerçek paralara sabitlenebilen, geleneksel finans ve kripto piyasaları arasında önemli bir köprü rolü oynayan ve de sağladığı yüksek getirilerle stabilcoinler, 2024 boyunca kripto piyasasında büyük ilgi gördü ve toplam dolaşımdaki arz, yıl sonu itibarıyla $204 milyara ulaşarak yeni bir zirveye ulaştı. Yılın başından bu yana yaklaşık %50 artış gösteren stabilcoin arzı, artan likidite ve ticaret kolaylığı sağlayarak kripto ekosisteminin genişlemesine de önemli katkılarda bulundu. Ancak, stabilcoinlerin piyasa hâkimiyeti, 2024'teki genel kripto büyümesine oranla daha düşük bir hızda artarak %8.1’den %5.7’ye geriledi.
Stablecoinlerin artan popülaritesi, küresel ödeme altyapısının modernizasyonuyla ve bu varlıkların sunduğu teknolojik yeniliklerle ilişkilendiriliyor. Özellikle ABD’deki kilit otoriteler ve uluslararası kuruluşlar, stabilcoinlerin ödeme sistemlerini iyileştirme potansiyelini değerlendiriyor. Önreğin Eski ABD Meclis Başkanı Paul Ryan, “stabilcoinlerin doların küresel üstünlüğünü korumak ve ulusal borç sorununu hafifletmek için önemli bir araç olabileceği” yönündeki ifadeleri de bunu kanıtlar nitelikte.
2024'te stablecoinler, 12 aylık bir sürede $27.1 trilyon işlem hacmiyle bir önceki yılın aynı dönemine göre üç kat artış sağladı. Bu hacim artışının bir önemli sebebi de stabilcoinlerin Visa ve Mastercard gibi geleneksel ödeme ağlarına kıyasla daha düşük işlem maliyetleri sunması oldu: Geleneksel ödeme ağlarında $200 göndermek ortalama %6.65 maliyet oluştururken, stablecoinler bu maliyeti önemli ölçüde (%0.0001-2.00) azalttı.
Stablecoin piyasası, geçen sene olduğu gibi alanın liderleri USDT (Tether) ve USDC (Circle) etrafında yoğunlaşmış durumda: USDT ve USDC'nin toplam piyasa değeri sırasıyla $137 milyar ve $45 milyar ve stabilcoin piyasasının %90’ını oluşturuyor.
Ancak sık sık ortaya çıkan stabilcoin projeleri ve bu projelere gelen önemli yatırımlar, gelecekte stablecoin piyasasının, farklı oyuncuların da rekabet ettiği bir ortama dönüşmesi bekleniyor.
USDe getirileri, geleneksel finanstaki oranlarla rekabet edebiliyor. Örneğin, Aave stablecoin mevduatları için yıllık %4.5 getirirken, 45 günlük kilitleme için %9 sunuyor. Oranların böyle olmasının sebebi, kripto piyasalarına kullanıcı çekmek olarak yorumlanıyor.
Daha çeşitli stablecoin seçenekleriyle birlikte, USDT ve USDC’nin de rekabet avantajlarını sürdürmek için hizmetlerini iyileştirmeleri gerekebilir.
Son Çeyrek Atağı: Usual ve Ethena
Örneğin son zamanlardaki stabilcoin projeleriyle oldukça ses getiren Ethena Labs, Şubat 2024’te Ethereum tabanlı ve gelir elde eden ilk “sentetik stablecoin” USDe’yi tanıttı. USDe, ETH staking ve short perps işlemlerinden gelir elde eden tokenize bir yapıdan oluşuyor. Yıl sonunu toplam $5,96 milyarlık toplam kilitli değer ile kapatan Ethena, sene boyunca aldığı $20 milyonluk yatırım ile oldukça dikkat çekmesinin yanında 2025 için de önemli stabilcoin üreticilerinden biri olacak gibi görünüyor.
Binance ve Kraken gibi devler önderliğinde yürütülen yatırım turlarında sene sonunda aldığı yatırımı toplam $18.5 milyona çıkaran Usual Labs de öne çıkan bir diğer stabilcoin projesi oldu. Kısa sürede platforma kilitlenen $1,59 milyarla dikkat çeken platform, %21’den %260’a kadar çeşitli stabilcoin’lere özel yıllık getiriler sunuyor.
Usual’ın grafiği: https://defillama.com/stablecoin/usual-usd
Sonuç olarak stabilcoinler, kripto piyasasında likidite ve kullanım kolaylığı sağlayarak, geleneksel ödeme sistemlerini dönüştürme potansiyeli taşıyor. Bu dinamikler, hem kullanıcı deneyimini iyileştiren hem de yeni fırsatlar sunan bir finansal ekosistemin temelini atıyor.
Türev DEX’ler: Hyperliquid Büyük Geldi
Türev ticareti hizmeti sunan merkeziyetsiz platformlar (perp DEX’ler) %328 oranında bir büyüme gösterdi. Bu, özellikle Bitcoin’in fiyat yükselişi ve spot ETF onaylarıyla birlikte görülen spekülatif artışla mümkün oldu. Bu alanda yılın sonlarında aktifliğini artırsa da tartışmasız bir şekilde en büyük başarıyı gösteren Hyperliquid, kendi geliştirdiği Layer-1 ağı sayesinde türev ticaretinde büyük bir başarı elde etti ve pazarın %40'ını elinde bulundurdu. Yılın ilk zamanlarında bu kadar aktif olmamasına rağmen $2 milyarın üzerinde toplam kilitli değere ev sahipliği yapan platform, yıl boyunca üzerinde yapılan $560 milyarlık işlem hacmiyle şüphesiz ki 2025’in de devlerinden olacak gibi görünüyor.
Büyükler Hala Büyük: dYdX ve GMX
Senelerdir aktif olan dydx ve GMX gibi köklü vadeli işlem borsaları, istatistiklerde seneyi Hyperliquid’in gerisinde bitirmiş olsalar da zirvede kalmaya devam ettiler. dYdX’in üzerindeki $332 milyonluk işlem hacminin yanında GMX, biraz daha geride kalarak $80 milyonluk hacme ulaştı.
Solana üzerinde perps hizmeti veren Jupiter de Hyperliquid’i en yakın takip eden platform olarak 2024 genelinde ulaştığı $179 milyarlık işlem hacmiyle öne çıktı ve özellikle yıl sonunda pazar payını önemli ölçüde artırdı.
🪂 Airdrop’lar 2023’ü Üçe Katlamış: HyperLiquid Burada da Birinci
Bu sene blokzincirlerin ve kripto para platformları, toplamda yaklaşık $15 milyar değerinde airdrop dağıtarak geçen sene dağıtılan $4.56 milyarlık değeri neredeyse üçe katladı. DeFi (merkeziyetsiz finans) projeleri bu miktarın %22.2’sini kaplayarak $3.31 milyarlık bir paya sahip olurken bu senenin yükselen yıldızlarından olan Hyperliquid, dağıttığı $1.34 milyar ile listenin başında yer aldı. Hyperliquid’i çok az farkla takip eden Starknet’in ardındansa popüler NFT koleksiyonu PudyPenguins’in Solana üzerinde çıkarttığı token ile yaptığı airdrop bulunuyor. En çok airdrop dağıtanlar kategorisini ise 28.3% ile Layer 2 projeleri kapladı. Jupiter’in Jupuary adında 2025’te dağıtacağı $581 milyon değerindeki airdrop ve kullanıcıların uzun süredir beklediği ve bu sene dağıtılması beklenen Linea airdrop’u ve daha birçok proje göz önüne alındığında 2025’in de airdroplar açısından 2024’ü geride bırakabileceği düşünülüyor.
Web3 Cüzdan Sayısı 130’u Geçti: Peki En İyisi Hangisi?
MetaMask, Ethereum ve EVM uyumlu ağlar için en popüler cüzdanlardan biri ve basit arayüzüyle yeni başlayanlar için ideal bir cüzdan olmaya devam ediyor. Ethereum, BNB Chain, Polygon ve birçok ağ ile uyumlu olmasının yanı sıra DeFi entegrasyonlarıyla deneyimli kullanıcılar için güçlü bir platform sunuyor. 2024’te MetaMask'ın aylık 30 milyon aktif kullanıcısı vardı ve hem mobil hem de tarayıcı üzerinden kullanılabiliyor.
Phantom, Solana ekosistemine odaklanmış bir cüzdan olup, düşük gas ücretleri ve hızlı işlem avantajı sunuyor. Yine basit bir işlem arayüzüne olan cüzdan, dahili token swap özelliği ve ledger entegrasyonu ile güvenliği artırır ve 2024’te Solana topluluğu tarafından en çok tercih edilen cüzdan oldu.
Bu sene parlamaya başlayan bir cüzdan olan Rabby ise DeFi işlemleri için optimize edilmiş bir tarayıcı cüzdanı. Akıllı ağ algılama, işlem risk analizi ve düşük gas ücretleri sunuyor.
2024, merkeziyetsiz finansın ve kripto dünyasının dönüşümde ne kadar hızlı olduğunu bir kez daha kanıtladı. DeFi'ın büyümesi, memecoin'lerin yükselişi, stabilcoin'lerin benimsenmesi ve yeni teknolojilerin sektöre entegre edilmesiyle, 2024 sadece geçmişin bir özeti değil, geleceğin de bir habercisi oldu. Bu yıl boyunca yaşanan olaylar, yalnızca kripto ekosisteminin sınırlarını genişletmekle kalmadı, aynı zamanda bu teknolojinin bireyler, kurumlar ve hatta ülkeler için sunduğu potansiyeli de ortaya koydu. Şimdi, tüm bu yeniliklerin üzerine inşa edilecek bir yıl olan 2025'e hazırız. Daha güçlü ağlar, daha inovatif projeler, daha büyük bir kullanıcı kitlesi ve özellikle ABD Başkanı seçilen Donald Trump’ın ikinci döneminde yaşanması beklenen kripto benimsenmesindeki artış ve regülatif baskıların azalmasıyla yeni yıl, kripto ve Web3 dünyasında yeni rekorların yılı olacak gibi görünüyor.
