Fintables Rehberi: Celestia Nedir?

Celestia işte tam burada sahneye çıkıyor. Zincirlerin verilerinin erişilebilirliğinin sağlandığı bir katman (data availability – DA Katmanı). Yani rollup’ların işlem yapmasına değil, o işlemlerin verisini yayıp herkesin görmesini sağlamasına odaklanıyor. Bunu yaparken de blok zincir mimarisine yeni bir bakış getiriyor: modülerlik.

Bu yapı sayesinde, zincirler üzerindeki en büyük maliyet kalemlerinden biri olan veri saklama yükü hafifliyor. Böylece hem rollup’ların ölçeklenebilirliği artıyor hem de yeni zincir tasarımlarının önü açılıyor.

Celestia’nın amacı basit ama güçlü: zincirleri, kendi verisini saklama yükünden kurtarmak.

Celestia (TIA) Projesinin Kurucuları Kimler?

Celestia Labs, 2019 yılında Mustafa Al-Bassam, Ismail Khoffi ve John Adler tarafından kuruldu. Bu ekip, Ethereum ekosisteminden gelen deneyimle birlikte daha modüler ve ölçeklenebilir bir blok zincir altyapısı ihtiyacını fark ederek Celestia’yı inşa etmeye başladı.

Özellikle John Adler, rollup’ların temel yapı taşlarından biri olan “Optimistik Rollup’lar” fikrini geliştiren isimlerden biri olarak biliniyor.

Celestia tam olarak ne yapıyor?

Celestia, zincirlerin verilerini kendi üzerinde tutmasını sağlayan modüler bir veri erişilebilirlik katmanı. Bu tanım ilk bakışta biraz teknik gelebilir. Ama özü şu: Celestia, zincirlere “verinizi bana yayın, ben onu herkese açık ve doğrulanabilir şekilde saklayayım” diyor.

Bugün çoğu blok zincir (Ethereum dahil), hem veriyi işliyor (execution), hem saklıyor (data availability), hem de güvenliğini sağlıyor (consensus). Yani üç büyük iş yükünü aynı anda üstleniyor. Bu da sistemi hem ağır hem pahalı hale getiriyor. Ethereum üzerinde blob yazmak bile ortalama olarak Celestia’dan kat kat daha pahalı hale gelmiş durumda.

Celestia ise diyor ki: “Gel, yürütmeyi kendi zincirinde yap. Güvenliği belki başka yerden alırsın. Ama veriyi benim üzerimde yayınla.” Bu, zincirlerin daha hafif, daha özelleştirilebilir ve daha ucuz hale gelmesini sağlayan bir kırılım. Özellikle modüler blok zincir tasarımları için bu, oyunu değiştiren bir bileşen.

Celestia nasıl çalışıyor?

Rollup zinciri, kendi işlemlerini yürütür. Bu işlemlerin verisini Celestia’ya gönderir. Celestia, bu veriyi parçalara ayırır (erasure coding) ve ağına dağıtır. Doğrulayıcılar, bu verilerin gerçekten yayıldığını küçük örneklemelerle test eder. Sampling (örnekleme) burada kilit rolde. Yüzlerce düğüm, verinin %100’üne ihtiyaç duymadan “bu veri sistemde mevcut mu?” sorusuna oldukça güvenilir yanıtlar verir.

Bu sistemde hafif istemciler (light nodes) bile veri doğrulamasına katılabilir. Yani klasik zincirlerde “full node” olmayanlar sadece gözlemciyken, Celestia’da doğrulayıcı rolüne daha yakın bir pozisyona geçebilirler. Bu da ağın erişilebilirliğini ve merkeziyetsizliğini artırıyor.

Veri yayınlama maliyetleri de ciddi biçimde düşmüş durumda. 2024 Kasım ayında 1 MiB veri yüklemenin maliyeti 0.30 dolarken, bu rakam artık 0.07 dolara kadar geriledi. Aynı zamanda blob ücreti geliri de artıyor: 2024 sonunda günde yaklaşık 225 dolar olan blob fee geliri bugün 2.000 doların üstüne çıktı, zaman zaman 3.800 dolara ulaşıyor.

Celestia’yı kimler kullanıyor?

Bugün Celestia, 30 farklı rollup tarafından aktif olarak veri erişilebilirlik katmanı olarak kullanılıyor. Celestia’yı kullanan rollup’ların listesine buradan ulaşabilirsiniz. Bazıları erken aşamada olsa da, bazı projeler ciddi hacim ve kullanıcı kazandı bile:

• **Eclipse:** Celestia üzerindeki en büyük veri işlemlerini barındıran rollup. Solana sanal makinesi (SVM) ile çalışıyor, yüksek verim sunan bir yapısı mevcut. TVL’si şu an $31 milyon civarında.
• **Aevo:** Genellikle listeleme öncesi önemli token’ler ile çalışan bir diğer büyük platform. TVL: $38M.
• **Derive:** Opsiyon ve kaldıraçlı işlemler sunan ve Ethena ile partnerliği olan platform. Toplam $73.1M TVL barındırıyor.

Bu projeler, Ethereum’un dışında yepyeni bir rollup ortamının oluştuğunu gösteriyor. Celestia, yalnızca rollup’lara değil, gelecekte başka Katman-1’lere de DA hizmeti sunmayı hedefliyor. Özellikle “lazybridging” gibi özelliklerle likiditeyi parça parça zincirler yerine, bütünleşik bir DA merkezine taşımak istiyor.

Celestia ile Rakip Projeler Nelerdir?

• Avail: Polygon’un kurucu ekibi tarafından geliştirilen, Ethereum Sanal Makinesi (EVM) ile uyumlu bir DA katmanı.
• EigenDA: EigenLayer üzerine kurulan, ekibin kendi geliştirdiği, restaking ile güvenliği sağlanan bir DA çözümü.

Celestia Yol Haritası

Celestia, Eylül 2024’te yayınladığı yol haritasında iki temel hedef belirledi:

1. 1 GB blok kapasitesi: Bu hedefe ulaşmak, Visa seviyesinde bir ödeme hacmini mümkün kılabilir. Blok kapasitesi artırımı için hem consensus hem de sampling tarafında optimizasyonlar planlanıyor.
2. DA hub olmak: Sadece rollup’lara değil, başka L1 zincirlerine de hizmet veren merkezi bir veri katmanı olmak.

Bunların yanı sıra, geliştiriciler için daha iyi araçlar, likidite entegrasyonları ve kullanıcı deneyimini zincirler arası hissettirmeyecek şekilde tasarlayan altyapılar önceliklenmiş durumda. Bu sene içinde de bu amaca yönelik şekilde ilerleniyor.

Celestia token ($TIA) ne işe yarıyor?

Celestia'nın yerel token’ı $TIA, zincirin konsensüsünü sağlamak için stake ediliyor. Rollup’lar, Celestia doğrulayıcılarına veri yayınlayabilmek için TIA öder. Stake edenler bu ücretlerden pay alır. Böylece hem güvenlik sağlanır hem de ekonomik teşvik döngüsü kurulur.

$TIA ayrıca tıpkı birçok blok zincir projesinin tokeni gibi yönetişim süreçlerinde de kullanılabiliyor. Hangi rollup’ların destekleneceği, ağ parametreleri, ücret yapıları gibi kararlar $TIA sahiplerinin oylarıyla belirlenebiliyor.

Celestia Marketcap ve Genel Durumu

Mayıs 2025 itibarıyla Celestia’nın piyasa değeri (marketcap) yaklaşık olarak $1.62 Milyar seviyesinde.

Kaynak: CoinMarketCap

Ayrıca bugün Celestia ağına günde yaklaşık 2.6 GB veri yükleniyor. Bu, Ethereum’un ortalama günlük veri yükü olan 2.5 GB’dan da fazla. Hatta bu fark bir süre önce 10 kattan fazlaydı. Celestia ayrıca, veri erişilebilirlik pazarında %55’in üstüne çıkmış durumda.

Kaynak: L2Beat

Son söz: zincirleri hafifleten zincir

Celestia, zincirlerin yürüyebilmesi için fazlalıklarını alıyor. Veri saklama yükünü taşımayı vaat ediyor. Ama kendi yükü ne kadar taşınabilir, bunu zaman gösterecek.

Bugün Celestia, veri katmanı olmanın ötesine geçmeye çalışmıyor. Tam tersine, tek bir şey yapıyor ama onu olabildiğince iyi yapmaya çalışıyor: veri yaymak ve herkesin ona ulaşabildiğinden emin olmak.

Şimdilik bildiğimiz şu: zincirlerin zinciri değil, zincirlerin veri katmanı. Ve bu da onu değerli yapıyor.