DeFi Borçlanmasına Yeni Soluk: Morpho

Mevcut borç verme protokollerinin üzerine inşa edilen bir optimizasyon katmanı olarak çalışan Morpho, daha yüksek verimlilik ve daha rekabetçi faiz oranları sunuyor. Geleneksel borç verme platformları borç verenler ve alanlar arasında bir likidite havuzu (P2Pool) aracılığıyla işlem yaparken Morpho, ekibin üzerine uzun bir araştırma süreci yaptıktan sonra ortaya koyduğu doğrudan eşleşme (Peer-to-Peer - P2P) modeliyle işlem yapanları birebir bağlayarak daha avantajlı oranlar sağlıyor.

Morpho’nun sunduğu bu yenilikçi yapı, DeFi’daki borç verme ekosistemini daha sermaye verimli, düşük maliyetli ve kullanıcı dostu bir hale getiriyor. Peki, bu sistem nasıl çalışıyor? Öncelikle bu iki model arasındaki farkları iyice bir anlayalım.

1. Problem Ne? Çözüm Ne?

Aave ve Compound gibi protokoller, kullanıcıların varlıklarını bir havuza yatırmasını ve borç almak isteyenlerin bu havuzdan likidite çekmesini sağlıyor. Bu havuz tabanlı model (P2Pool) likidite açısından güçlü olsa da bazı dezavantajlara sahip:

• Sermaye verimsizliği: Kullanıcılar varlıklarını direkt olarak likidite havuzuna yatırır ancak havuzda kullanılmayan fonlar nedeniyle verimde düşüş yaşanır.
• Geniş faiz yayılımları: Oranları platform belirlediği için borç verenlerin kazandığı faiz oranı ile borç alanların ödediği faiz oranı arasında büyük farklar olabiliyor.
• Dinamik piyasa riskleri: Değişken faiz oranları, borç alanlar için maliyetlerin öngörülemez olmasına yol açabiliyor.

Morpho’nun Çözümü:

Morpho, bu sorunları çözmek için Aave ve Compound gibi mevcut sistemleri optimize eden ve sermaye verimliliğini artıran hibrit bir model sunuyor:

• Doğrudan borç veren - borç alan eşleşmesiyle (P2P) kullanılmayan fonlar da değerlendirilmiş oluyor ve verimi artıyor.
• Daha düşük faiz yayılımları: Borç verenler daha yüksek getiri elde ederken borç alanlar ise daha düşük faiz oranlarından faydalanıyor.
• Esneklik sunan hibrit model sayesinde faiz oranları, piyasa oynaklıklarından daha az etkileniyor ve her zaman likidite güvencesi sağlanıyor.

Peki, bunlar gerçekten de güzel duyuluyor ancak Morpho bunu tam olarak nasıl sağlıyor? Cevap ise Hibrit model sayesinde. P2P, yani kullanıcıların doğrudan eşleştiği model öncelikli olsa da Morpho, doğrudan bir eşleşme sağlanamaması durumunda kendi arayüzü üzerinden bu işlemi optimize ederek doğrudan Aave veya Compound havuzlarına aktarıyor. 

İki yapıyı kullanıcı deneyimini bir üst seviyeye taşımak için bunu yapan Morpho, bu sayede hem daha kullanıcı dostu hem de daha verimli bir deneyim sunuyor.

Peki, bu piyasaları oluşturan katman tam olarak ne? İşin biraz da tekniğine inelim:

Morpho, şu anda Ethereum ve Base üzerinde çalışan, izin gerektirmeyen (permissionless), oracle-bağımsız (oracle-agnostic) ve risk yönetimi kullanıcıya bırakılmış bir borç verme protokolü. Bunlar tam olarak ne demek? Platform, ortaya koyduğu yeniliklerle şunları da sağlıyor:

İzole borç verme piyasaları sayesinde her varlık çifti için ayrı bir borç verme piyasası oluşturulabiliyor. Kullanıcıların kendi risk stratejilerine göre şekillendirebildiği platformda “optimize edilmiş akıllı sözleşmeler” sayesinde işlem maliyetleri de oldukça düşüyor.

İzole borç verme piyasalarının neden önemli olduğunu anlamak için geleneksel borç verme protokollerine son bir kez dönmemiz gerekiyor. Multi-asset, yani çoklu varlık yaklaşımını kullanan bu protokollerde birden fazla varlık aynı havuzda yer alıyor ve kullanıcılar tüm protokol genelinde borç alıp verebiliyor. Ancak bu, aslında sistemik bir riski de beraberinde getiriyor çünkü bir varlıkta yaşanan düşüşün diğer borç verme piyasalarını etkileme ihtimali doğuyor. 

Morpho’nun sunduğu izole piyasalar, özellikle yüksek volatiliteye sahip varlıklar için çok daha güvenli bir borç verme ortamı yaratıyor.

2. Risk Yönetimi ve Oracle Kullanımı

Morpho’nun risk yönetimini kullanıcıların kontrolüne bıraktığından ve oracle kullanımında tam esneklik sağladığından da bahsetmiştik. 

• Merkeziyetsiz Risk Yönetimi:
• Morpho, merkezi bir risk yöneticisi olmadan çalışıyor.
• Kullanıcılar, farklı risk yönetimi mekanizmaları oluşturarak kendi risk stratejilerini belirleyebilir.
• Oracle Agnostik Model:
• Borç verme piyasası oluşturanlar, hangi oracle’yi kullanacaklarını kendileri seçme özgürlüğüne sahip ve platformda yerleşik bir oracle bulunmuyor.
• Chainlink, Redstone veya Uniswap gibi çeşitli oracle’lar desteklenebilir.
• Hatta sabit fiyatlar veya farklı fiyat belirleme mekanizmaları ile oracle kullanılmadan da işlem yapılabilir.

Bu sistem, kullanıcılara hem daha fazla kontrol hem de daha fazla esneklik sunuyor. Ancak risk yönetimi konusunu tam olarak anlayabilmemiz için Morpho’nun sunduğu bir diğer önemli yapı olan Morpho Kasalarını (Morpho Kasaları) anlamamız gerekiyor.

3. Morpho Vaults: Pozisyon Yönetmekle Kim Uğraşacak?

Bu projenin çıkışındaki motivasyon olarak “DeFi’de pasif gelir elde etmek isteyen kullanıcılar için geleneksel borç verme modellerinin genellikle riskli veya düşük getirili olabileceği” belirtilmiş. Morpho Kasaları, borç verenlerin daha verimli ve optimize edilmiş bir getiri mekanizmasıyla pasif gelir elde etmelerini sağlıyor. 

“Güvenli ve Optimize Getiri”

Kasalar, özünde kullanıcıların fonlarını belirli borç piyasalarına yönlendirerek daha yüksek verimlilik elde etmelerine yardımcı olur. Aktif yönetim yapmanıza gerek kalmadan pasif gelir sağlayabileceğiniz bu vault’lar, likidite yönetimini ve borç piyasalarına erişiminizi optimize ediyor. Risk yönetimi de tam burada devreye giriyor çünkü kendi vault’unuzu kendi belirleyeceğiniz risk seviyelerine göre özelleştirebiliyorsunuz. 

Örnek olarak düşük riskli bir vault, yalnızca en güvenli borç piyasalarına fon tahsis ederken yüksek riskli bir vault, daha volatil varlıkları içerebiliyor. Zaten ana başlık olarak da üç çeşit bulunuyor. 

• Farklı risk profillerine sahip vault’lar:
• Düşük riskli vault’lar: Daha istikrarlı varlıklara ve daha düşük LLTV’ye sahip olabiliyor.
• Orta riskli vault’lar: DeFi protokollerindeki borç piyasalarına yönlendirme yapılabilir.
• Yüksek riskli vault’lar: Yüksek volatiliteye sahip token’ler veya likidite sıkıntısı çekebilecek piyasalar içerebilir.

Bu durum, kullanıcılara iyi bir esneklik sağlıyor ancak “Zaten kasa yönetecek,zararım olmaz” gibi bir düşünce ile ”yüksek riskli kasalara” üzülebileceğimiz miktarları aktarmamalıyız. 

Vault’ların odaklandığı bazı alanlara örnekler verelim:

ETH ve LST (Liquid Staking Tokens) Bazlı Vault’lar:

• stETH, rETH veya cbETH gibi varlıklara dayalı pasif gelir sağlamak için kullanılır.
• Kullanıcılar, likit staking protokollerinden elde ettikleri token’ları daha yüksek faizle değerlendirebilir.     

RWA (Real-World Assets) Bazlı Vault’lar:

• Gerçek dünya varlıklarını tokenize eden projelerle entegre olabilir.

• Kullanıcılar, geleneksel finansal varlıklarla desteklenen borç verme mekanizmalarına yatırım yapabilir.

Şimdi de bu protokolün tam olarak nasıl işlediğine ve yönetildiğine kısaca bir bakalım: 

4. Morpho DAO ve Yönetişim Mekanizması

Morpho ekosisteminin merkeziyetsiz yönetimi, Morpho DAO tarafından yürütülüyor. DAO, MORPHO token sahipleri ve delegelerden oluşur ve protokolün gelişimi ve yönetimiyle ilgili kararlar, topluluk bazlı oylamalar yoluyla alınıyor.

Yönetişimin Rolü

Morpho DAO’nun yönetiminde topluluk, bazı geleneksel merkeziyetsiz borçlanma protokollerine benzer kararlar alıyor, bazı örnekler verelim:

• Protokolde yapılacak iyileştirmeler, yeni özelliklerin eklenmesi.
• Morpho ekosisteminin büyümesi için teşvik programları.

Peki, protokolün yönetişim token’i olarak kullanılan $MORPHO token, tam olarak ne? 

5. Morpho Token (MORPHO) ve Ekosistem İçindeki Rolü

MORPHO’nun ekosistemdeki tek görevi tabi ki de bu değil, $MORPHO, oy hakkı dışında ekosistem teşvikleri ve ödüller için de kullanılıyor. Başlangıçta adil bir dağılım sağlamak ve spekülatif alım-satımları önlemek amacıyla transfer edilemez olarak tasarlanan token, Morpho DAO’sunun aldığı kararla artık alınıp satılabiliyor. Bu dağılımı inceleyelim:

$MORPHO token’inin toplam arzı 1 milyar adet ile sınırlı.

MORPHO tokenleri, ekosistemi büyütmek ve merkeziyetsiz yönetişimi sağlamak amacıyla belirli gruplara tahsis edilmiş durumda:

• Morpho DAO (35.4%) → DAO tarafından yönetilen hazine.
• Kullanıcılar ve Launch Pool Katılımcıları (4.9%) → Protokolü kullananlara dağıtılan teşvikler.
• Morpho Association (6.3%) → Ekosistem geliştirme ve ortaklık fonları.
• Katkıda Bulunanlar (5.8%) → Morpho Labs çalışanları, araştırmacılar ve hizmet sağlayıcıları için ayrılmış fon.
• Stratejik Ortaklar (27.5%) → Morpho protokolünü destekleyen yatırımcılar ve iş ortakları.
• Kurucular (15.2%) → Morpho’nun kurucularına ayrılan tokenler.
• Erken Katkıda Bulunanlar (4.9%) → Protokolün erken aşamalarında katkı sağlayanlara tahsis edilen tokenler.

6. Morpho’nun DeFi Ekosistemindeki Yeri ve Geleceği

Morpho, merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosisteminde daha verimli, esnek ve güvenli bir borç verme modeli sunarak geleneksel DeFi lending protokollerine göre daha iyi bir deneyim sunuyor olsa da resmi hesaplarından da paylaştığı üzere bu protkollerin hiçbirini rakip olarak görmediğini, amacının sadece çeşitli eksiklikleri kapatmak olduğunu belirtiyor. Protokolün risk yönetimi özellikleri, Vault yapısı ve P2P optimizasyonu, sermaye verimliliğini artırarak hem borç verenler hem de borç alanlar için daha iyi oranlar sağlıyor.

Platform, oldukça büyük olan borç verme ekosisteminde nispeten yeni sayılabilecek bir proje olsa da adını şimdiden üçüncülüğe yazdırmış durumda ve bu istatistiğe dahil edilmeyen bazı değerler de var. 

Toplam Kilitli Değer (TVL): Morpho, Ethereum ve Base ağlarında $3 milyarın üzerinde bir TVL’e sahip. 

7. Morpho’nun Geleceği: Ne Kadar İleri Gidebilir?

Morpho ekibi, protokolün kullanım alanlarını genişletmek ve DeFi ekosistemindeki etkisini artırmak için bir dizi stratejik gelişim planı üzerinde çalışıyor. Protokolün geleceğini öngörebilmek için bunların bazılarını belirtmek önemli:

• Daha Fazla DeFi Entegrasyonu: Morpho, mevcut DeFi platformlarıyla daha geniş entegrasyonlar kurarak kullanım alanlarını artırmayı hedefliyor. Özellikle stablecoin protokolleri, merkeziyetsiz türev piyasaları ve getiri üreten stratejilerle iş birlikleri genişletilecek.
•  Yeni Oracle Sistemleri ve Daha Fazla Varlık Desteği: Oracle bağımsız fiyatlandırma (oracle-agnostic pricing) modeli sayesinde desteklenen varlık çeşitliliğinin artırılması hedefleniyor.
• Layer-2 Genişlemeleri: Daha düşük işlem maliyetleri ve hızlı işlem süreleri sağlamak için Morpho, Layer-2 çözümlerini daha aktif kullanacak. Bu sayede, Ethereum ana ağı ve Base dışındaki zincirlerde de etkinlik gösterecek.
• Risk Yönetimi ve Vault Geliştirmeleri: Morpho Vaults’un kapsamı genişletilecek ve daha fazla risk yönetim aracı sunularak farklı yatırımcı profillerine hitap eden yeni kasalar oluşturulacak.

P2P modeli, risk yönetimini kullanıcılara devreden Vault yapısı ve piyasa yapıcılara sunduğu esnek seçeneklere bu gelişmeler, eğer hedeflendiği gibi eklenirse Morpho’yu sadece mevcut borç verme protokollerine alternatif bir çözüm olarak değil, DeFi ekosisteminde merkeziyetsiz finansın geleceğini şekillendiren bir yapı taşı olarak konumlandıracak gibi görünüyor.

8. Bonus: Kullanım Kolaylığı

Günümüzde borç verme ve likidite sağlama uygulamalarındaki en önemli endişelerden biri de kullanıcı deneyimi. Özellikle yeni - orta seviye kullanıcılar, bu tür uygulamaların arayüzlerinde arkadaki algoritmayla ilgili gereksiz birçok detayı görmenin ve birkaç faktörün yarattığı kullanımın zorluğunun etkisiyle uygulamaları tercih etmeyebiliyor. Ancak Morpho, burada da bir adım önde. Süreci kısaca inceleyelim.

Vault’a Varlık Yatırma 

• Kullanıcılar, üçüncü taraf risk küratörleri tarafından yönetilen Morpho Vault’lara varlık yatırarak faiz getirisi elde ediyorlar.
• Her vault’un, küratör tarafından belirlenen kendine özgü bir risk profili ve stratejisi var.
• Vault oluşturma izin gerektirmeyen (permissionless) bir süreç olduğundan, kullanıcıların yatırmadan önce vault küratörünü ve içerdiği riskleri dikkatlice değerlendirmesi gerekiyor, bu da vaultun içeriğinde bulunan birçok veriyle yapılabilir. Bu veriler arasında söz konusu vault’un toplam depozito edilen miktar, likidite, APY, Son 7, 30 ve 90 günlük performans, adres ve tarihsel birtakım istatistikler bulunuyor.

Varlıklar Morpho Piyasalarına Tahsis Edilir 

• Vault’a yatırılan varlıklar, yalnızca vault küratörünün beyaz listeye aldığı Morpho Markets’a tahsis edilebiliyor.
• Bu süreçte kullanıcılar, piyasaların risklerine maruz kalıyor. Bunlar şunları içerir:
• Kullanılan teminat varlığı (collateral asset),
• Likidasyon LTV oranı (Liquidation Loan-To-Value),
• Oracle mekanizması (Fiyatlandırma için kullanılan oracle’lar).

Borçlulardan Faiz Geliri Kazanma

• Vault’lar, aşırı teminatlandırılmış borç verme (over-collateralized lending) modeli üzerinden kazanç sağlıyor.
• Borçlular da Morpho Markets’ta teminat yatırarak borç alıyor ve yatırılan varlıklar üzerinden faiz ödüyorlar.
• Bu faiz ödemeleri, vault’a varlık yatıran kullanıcıların getiri olarak kazanç sağlamasına olanak tanıyor.

Bu model sayesinde kullanıcılar, Morpho Vault’lar aracılığıyla pasif gelir elde ederken risk yönetimi de küratörler tarafından üstlenilmiş oluyor.