Pectra Güncellemesi, Son Kullanıcının Hayatında Ne Değiştirdi?

Ethereum yalnızca bir kripto para değil, aynı zamanda internetin geleceğini şekillendirmeye çalışan devasa bir altyapı projesi. Bu altyapı, merkeziyetsiz uygulamaların, akıllı kontratların ve dijital ekonominin üzerine inşa edildiği temel katmanlardan biri. Ancak her altyapı sistemi gibi, Ethereum da zamanla daha güvenli, daha verimli ve daha kullanıcı dostu hale gelmek zorunda.

Bu nedenle Ethereum geliştiricileri, ağı düzenli olarak güncelleyerek çeşitli sorunlara çözümler üretir, yeni özellikler ekler ve protokolü geleceğe hazırlar. Bu güncellemeler, teknik adıyla “hard fork” olarak bilinir. Her biri Ethereum’un yürütme (execution) ve konsensüs (consensus) katmanlarında önemli değişiklikler içerir.

Bu yazının odak noktası tam da bu: Pectra güncellemesi, son kullanıcının hayatında ne değiştirdi?

Pectra Ne Getirdi? (Genel Perspektif)

Pectra, Ethereum’un bugüne kadarki en kapsamlı güncellemelerinden biri. Daha önce The Merge ile Proof of Stake’e geçiş yapılmış, ardından Dencun güncellemesiyle Katman 2 çözümleri için işlem maliyetleri düşürülmüştü. Şimdi ise Pectra, bu yolculuğun bir sonraki büyük adımını temsil ediyor.

Ethereum’un resmi X (Twitter) hesabı da güncellemenin başarıyla tamamlandığını duyurdu ve bir sonraki hedefin Fusaka olduğunu hatırlattı.

Bu güncelleme, toplamda 11 Ethereum İyileştirme Önerisi (EIP) içeriyor. Bu yönüyle Ethereum tarihindeki en fazla EIP içeren hard fork olarak öne çıkıyor. Ancak Pectra’nın esas dikkat çeken yönü, “bir tek büyük özellik” değil; aksine çok sayıda küçük ama kullanıcı deneyimini derinden etkileyen geliştirmeler sunması.

Pectra'nın hedeflediği üç ana alan şunlar:

• Kullanıcı Deneyimi (UX): Cüzdanlar artık daha esnek, daha güvenli ve daha kullanıcı dostu.
• Staking Sistemi: Validatörler için süreçler hızlandı, büyük yatırımcılar için verimlilik arttı.
• Katman 2 Entegrasyonu ve Ölçeklenebilirlik: İşlem maliyetlerini düşüren ve dApp’lerin performansını artıran teknik iyileştirmeler yapıldı.

Bu üç alandaki değişiklikler hem geliştiriciler hem de son kullanıcılar için önemli dönüşümler yaratıyor.

Pectra ile Son Kullanıcının Hayatında Neler Değişti?

Cüzdanlar Daha Akıllı Hale Geldi (EIP-7702)

Ethereum cüzdanları, bugüne kadar iki temel kategoriden birine aitti: ya sıradan bir adres (EOA), ya da bir akıllı kontrat. Pectra güncellemesiyle birlikte bu ayrım silinmeye başladı.

EIP-7702 sayesinde, sıradan cüzdanlar artık geçici olarak akıllı kontrat gibi davranabiliyor. Bu ne demek?

• Birden fazla işlemi tek bir tıklamayla gerçekleştirebilirsiniz.
• Cüzdanınıza gaz ücretini sizin yerinize ödeyecek bir uygulamayı yetkilendirebilirsiniz.
• İşlemleri ETH yerine stabilcoin gibi farklı token’lerle gerçekleştirebilirsiniz.
• Cüzdanınıza sosyal kurtarma mekanizmaları ekleyebilir, seed phrase’i kaybetseniz bile güvenilir kişilerin yardımıyla geri erişim sağlayabilirsiniz.
• İki faktörlü doğrulama (2FA) ve harcama limiti gibi güvenlik özellikleri mümkün hale gelir.

Tüm bu gelişmeler, Ethereum deneyimini Web2 uygulamalarına yaklaştırıyor. Kullanıcının her işlemde imza vermek zorunda kalmadığı, daha sezgisel ve güvenli bir deneyim ortaya çıkıyor.

Ancak her yenilik gibi bu da beraberinde bazı riskler getiriyor. Cüzdanların geçici olarak daha “programlanabilir” hale gelmesi, kötü niyetli uygulamaların kullanıcıyı kandırarak zararlı işlemleri onaylatmasını kolaylaştırabilir. Bu nedenle kullanıcıların, özellikle yeni izinler konusunda dikkatli olması şart.

Yine de Ethereum tarihinde cüzdan deneyimini bu kadar derinden etkileyen başka bir değişiklik neredeyse yok. EIP-7702, Ethereum cüzdanlarının “akıllı kullanıcı arabirimine” dönüşmesini başlatan bir dönüm noktası.

İşlem Ücretleri Daha Düşük (EIP-7691)

Ethereum’da işlem ücretleri uzun süredir tartışma konusu. Ana ağ üzerindeki yoğunluk arttıkça, kullanıcılar basit işlemler için bile yüksek gaz ücretleri ödemek zorunda kalıyordu. Bu sorunu çözmek için Ethereum ekosistemi, işlem verisini daha ucuz ve geçici bir formatta taşıyan “blob” adı verilen veri yapılarını kullanmaya başladı.

Mart 2024’teki Dencun güncellemesiyle blob’lar ilk kez tanıtılmıştı. Şimdi ise Pectra ile bu sistem bir üst seviyeye taşındı.

EIP-7691, Ethereum bloklarının taşıyabileceği blob sayısını artırıyor:

• Hedef blob sayısı: 3 → 6
• Maksimum blob sayısı: 6 → 9

Bu ne anlama geliyor?

• Katman 2 ağları (Arbitrum, Optimism, Base, ZkSync vs.) artık daha fazla veri paylaşabilir.
• Aynı veri için daha fazla alan olduğundan, işlem maliyetleri düşebilir.
• L2 üzerindeki işlemler daha hızlı ve daha ucuz hale gelebilir.

Kısacası: Eğer bir kullanıcı olarak L2 ağlarında işlem yapıyorsanız (örneğin bir NFT mintlemek, bir token swap’i yapmak, ya da bir merkeziyetsiz uygulama kullanmak), Pectra ile birlikte daha düşük ücret ve daha hızlı işlem onayı deneyimleyeceksiniz.

Bu gelişme, Ethereum’un ölçeklenebilirliğini artırmaya yönelik uzun vadeli vizyonunun bir parçası. Katman 2'ler artık sadece geçici çözümler değil Pectra gibi güncellemelerle birlikte ana sistemin ayrılmaz bir parçası haline geliyorlar.

Gas Sponsorluğu ve ETH Olmadan İşlem Yapmak (EIP-7702)

Web3 deneyimini ilk kez yaşayan bir kullanıcının karşılaştığı en büyük engellerden biri, işlem yapabilmek için cüzdanında ETH bulundurmak zorunda olmasıdır. Bir NFT almak ya da bir token transferi yapmak istediğinizde, işlem ücretini ödemek için önce ETH edinmeniz gerekir. Bu da yeni kullanıcılar için fazladan bir adım, çoğu zaman da ciddi bir engel oluşturur.

İşte EIP-7702 ile bu engel büyük ölçüde ortadan kalkıyor.

Bu yenilik sayesinde artık:

• Bir uygulama sizin yerinize işlem ücretini (gaz) ödeyebilir.
• İşlem ücretini ETH yerine başka bir token’le (örneğin USDC, DAI) ödeyebilirsiniz.
• Cüzdanlar, bu tür ödemelere izin veren yetkilendirme sistemlerine kavuşur.

Bu sistem, özellikle yeni kullanıcılar için büyük bir kolaylık sunuyor. Bir DApp’e ilk kez giren bir kişi artık:

• ETH satın almak zorunda kalmadan işlemini gerçekleştirebilir.
• İşlem başlatırken, otomatik olarak uygulamanın gaz sponsorluğu teklifini kabul edebilir.
• Freemium modeline benzer şekilde “ilk işlemler ücretsiz” gibi deneyimler yaşayabilir.

Bu özellik, Ethereum uygulamalarının kullanıcı tabanını genişletmesi için kritik bir eşik.

Pectra Güncellemesi Gerçekten Ne Değiştirdi?

Ethereum’un Pectra güncellemesi ilk bakışta teknik bir yükseltme gibi görünebilir. Ancak detaylara inildiğinde, bu güncellemenin doğrudan son kullanıcıyı ilgilendiren birçok somut değişikliği beraberinde getirdiği açıkça görülüyor.

Artık Ethereum’da:

• ETH sahibi olmadan işlem yapılabiliyor.
• Cüzdanlar, akıllı kontrat gibi davranarak daha güvenli ve kullanıcı dostu bir deneyim sunabiliyor.
• İşlem ücretleri, özellikle Katman 2 ağlarında gözle görülür şekilde düşüyor.
• Kullanıcılar, cüzdanlarına özel yetkilendirme sistemleri ve güvenlik önlemleri tanımlayabiliyor.

Bu değişiklikler, Web3’ün uzun süredir eksikliğini çektiği kullanıcı deneyimi problemlerine doğrudan çözüm sunuyor. Yeni gelen bir kullanıcı artık teknik engellere takılmadan Ethereum'u deneyimleyebiliyor; tecrübeli kullanıcı ise daha verimli, güvenli ve özelleştirilebilir bir ortamda işlem yapabiliyor.