Rezerv Kanıtı (PoR) Nedir?

Amaç, platformun “iflas ettiğinde içeride para kalmaz” gibi senaryolarda kullanıcı fonlarını koruyup koruyamayacağını göstermek ve kullanıcı güvenini artırmaktır.

Rezerv Kanıtı Neden Ortaya Çıktı?

Rezerv kanıtı kavramı, özellikle FTX gibi büyük borsa çöküşlerinden sonra daha çok tartışılır hale geldi. FTX’in kullanıcı varlıklarını içerden gizlice başka yatırımlar için kullandığı ortaya çıkınca, sektördeki güven ciddi şekilde sarsıldı.

Bu tarz olayların tekrar yaşanmaması için, borsaların ve saklayıcıların gerçekten ne kadar varlık tuttuklarını ve bu varlıkların kullanıcı yükümlülüklerini karşılayıp karşılamadığını şeffaf ve denetlenebilir şekilde göstermeleri gerektiği gündeme geldi. İşte bu noktada PoR önem kazandı.

Rezerv Kanıtı Nasıl Çalışır?

Temel olarak sistem şu iki soruya cevap arıyor diyebiliriz:

1. Borsanın yükümlülüğü nedir? Yani toplamda ne kadar kullanıcıya borcu var?
2. Borsanın elinde ne var? Gerçekten bu kadar kriptoyu tutuyor mu?

Bu işlem genellikle şu adımlarla yapılır:

• Kullanıcı bakiyeleri toplanır ve bir Merkle Ağacı yapısında özetlenir (kişisel bilgiler gizlenir).
• Borsanın tuttuğu varlıklar zincir üstünden doğrulanabilir şekilde sunulur.
• Bağımsız bir denetçi veya kullanıcı, Merkle Ağacı üzerinden kendi bakiyesinin dahil edildiğini doğrulayabilir.
• Denetçi, borsanın varlıklarının toplam borçtan fazla olduğunu teyit eder.

Avantajları

• Şeffaflık: Borsalar, ellerindeki varlıkları blok zincir üzerinde göstermeye zorlanır.
• Kullanıcı Güveni: Kullanıcılar, kendi fonlarının gerçekten orada olduğunu teyit edebilir.
• Sektörel Standartlaşma: PoR uygulamaları, merkezi platformlar arasında güvenlik rekabeti oluşturur.
• Self-audit (Kendi kendine denetim): Merkle Ağacı sayesinde her kullanıcı, sistemde yer alıp almadığını anonim şekilde kontrol edebilir.

Eleştiriler ve Eksikler

Her ne kadar iyi niyetli bir adım olsa da PoR bazı eksiklere sahiptir:

• Yükümlülük tarafı eksik olabilir: Varlıklar zincir üzerinde gösterilse de borçlar (kime ne kadar borç var) borsanın beyanına bağlıdır.
• Gerçek zamanlı değildir: Anlık güncellenmeyen rezerv kanıtları, borsa fonları sonradan çekmiş olsa bile kullanıcıya “güvenliymiş” izlenimi verebilir.
• Yükümlülük-manipülasyon riski: Borsa kısa süreliğine fon toplayıp "şov yapabilir", sonra bu fonları geri gönderebilir.
• Denetçi güveni: Denetim süreçlerinde bağımsızlık şarttır ancak bazı PoR uygulamaları şirket içinden veya yetersiz kurumlarla yapılır.

PoR Kullanımı Yapan Platformlara Örnekler

• Binance: Zincir üzerindeki varlıklarını gösteren "Proof of Assets" panelleri sunuyor. Bu link üzerinden ulaşabilirsiniz.
• Kraken: Bağımsız denetçilerle PoR raporları yayınlıyor. Kraken’in raporuna da buradan ulaşabilirsiniz.
• OKX: Buradan ulaşabilirsiniz.
• Armanino & Chainlink: PoR alanında hizmet veren denetim ve oracle altyapısı sunan projeler. Bu link üzerinden Chainlink rezerv kanıtı sayfasına ulaşabilirsiniz.

Sonuç

Rezerv Kanıtı, merkezi kripto platformlarının daha şeffaf ve hesap verebilir olmasını sağlamak için geliştirilen önemli bir mekanizmadır. Ancak tek başına yeterli değildir. Gerçek güven ancak şeffaflık, düzenli denetim ve zincir üstü verilerin bütünlüğü ile sağlanabilir.

Yine de PoR, merkeziyetsiz finansın şeffaflık ilkelerini merkezi yapılar içinde uygulamak adına atılmış önemli bir adımdır. Kullanıcılar için anlamı basit:

“Param gerçekten orada mı?” sorusuna, blok zincir verisiyle verilen bir cevap.