Solana Nedir?

Solana’nın amacı net: merkeziyetsizlikten ödün vermeden yüksek hızda ve düşük maliyetle işlem yapılmasını sağlamak. Bunu gerçekleştirirken de birçok teknik yenilikle de öne çıkıyor. Özellikle kendi geliştirdiği Proof of History (PoH) sistemi sayesinde blok zincir dünyasında yeni bir sayfa açıyor. 

Her Gün Büyüyen Bir Ekosistem

Solana, ekosisteminde merkeziyetsiz uygulamaları (dApps), NFT projelerini, DeFi protokollerini ve oyunları barındırabilen yüksek verimli bir açık kaynak blok zincir platformu. 2017 yılında Amerikan bir telekomünikasyon şirketi olan Qualcomm’dan ayrılan yazılım mühendisi Anatoly Yakovenko tarafından başlatılan proje, 2020 yılında ana ağını “mainnet beta” olarak devreye aldı. O günden bu yana geliştirici ilgisi ve kullanıcı sayısı hızla arttı.

Bugün Solana’nın ekosisteminde 4 milyondan fazla aktif cüzdan, binlerce geliştirici ve onlarca büyük çaplı proje yer alıyor. Günümüz itibarıyla Solana’nın piyasa değeri $100 milyarın üzerinde ve piyasadaki en büyük beş kripto para birimi arasında yer alıyor.

Solana’yı farklı kılan ne?

Solana, başta bahsettiğimiz "blok zincir üçlemi" (hız, güvenlik, merkeziyetsizlik) olarak bilinen zorlu dengeyi çözmeye çalışıyor. Çoğu proje bu üç alandan birinden ödün verirken Solana, mimarisiyle yüksek hız, güvenlik ve merkeziyetsizliği aynı anda sunmayı hedefliyor. Bu hedefe ulaşmak için Solana’nın bir araya getirdiği bileşenlerden oluşan mimariyi kısaca inceleyelim:

• Proof of History (PoH): Solana’nın zamanın geçtiğini kriptografik olarak kanıtlayan özel bir algoritması. Bu sistem sayesinde işlemlerin sıralaması hızlı ve güvenli şekilde belirleniyor.
• Proof of Stake (PoS): Bu mekanizmada ağın güvenliği, token sahiplerinin stake ettiği $SOL miktarına göre çalışıyor. Doğrulayıcılar blokları oluşturuyor ve stake edenler de ödül kazanıyor. 
• Sealevel: Paralel işlem yürütme altyapısı. Aynı anda birçok akıllı kontratın çalışmasını sağlıyor.
• Turbine: Bu protokol, verileri küçük paketlere ayırarak ağda daha hızlı yayılmalarını sağlıyor.
• Gulf Stream: İşlemlerin doğrulayıcılara önceden yönlendirilmesini sağlayarak bekleme süresini azaltıyor.

Bu sistemler bir araya geldiğinde, Solana ağı saniyede on binlerce işlem (10,000 TPS) gerçekleştirebiliyor. Bugün ölçülen ortalama işlem hızı 5,000 TPS civarında. Karşılaştırmak gerekirse Ethereum hala saniyede 15-20 işlem civarında çalışıyor. Peki bu sistemler tam olarak nerede bir araya geliyor?

Sihrin Merkezi: SVM (Solana Sanal Makinesi) 

Solana Virtual Machine (SVM), Solana blok zincirinde akıllı kontratların çalışmasını sağlayan yüksek performanslı bir yürütme altyapısı olarak öne çıkıyor. Ethereum’un EVM’inden farklı olarak, SVM işlemleri paralel olarak çalıştırabiliyor ve bu da ağı aynı anda binlerce işlemi işleyebilecek kadar hızlı ve verimli kılıyor. Rust programlama diliyle geliştirilen akıllı kontratlar, her doğrulayıcı düğümünde bağımsız olarak çalıştırılıyor ve SeaLevel sayesinde hangi işlemlerin paralel, hangilerinin sıralı çalışması gerektiği otomatik olarak belirleniyor. Bu sayede SVM, hem ölçeklenebilirlik hem de düşük gecikme açısından blok zincir mimarisi için önemli bir inovasyona sahip.

Proof of History (PoH): Tarihi Zincire Gömmek

Blok zincirlerde en temel sorunlardan biri, ağın her parçasının (node) işlemlerin zamanını ve sırasını aynı şekilde yorumlaması. Bitcoin ve Ethereum gibi zincirlerde bu sıralama genellikle yoğun bir ağ iletişimi ile çözülebiliyor.

Solana, burada devreye PoH’yi sokuyor. PoH, işlemleri zamanlayarak kronolojik bir şekilde sıraya koyuyor. Her işlem, bir öncekinin çıktısını kullanarak SHA-256 algoritması ile bir sonraki adıma geçiyor. Ortaya çıkan zincir, işlemlerin sırasını ispatlayacak şekilde yapılandırılmış oluyor.

Bu sistem, ağı yavaşlatan “bekleme sürelerini” ortadan kaldırıyor ve bu sayede işlemlerin sıraya girmesi için herkesin birbirini beklemesi gerekmediğinden doğrulayıcılar da çok daha hızlı hareket edebiliyor.

Düşük işlem ücretleri

Solana’nın bir diğer dikkat çeken özelliği ise son derece düşük işlem ücretleri. Ortalama bir işlem maliyeti $0.00025 civarında. Yani Solana üzerinde binlerce işlem yapmanın maliyeti, Ethereum’daki (sık sık değişebiliyor ancak ortalama bir günde $0,15 civarında) tek bir işlem ücretinden bile düşük olabiliyor.

Ancak zaman zaman ağın aşırı talep gördüğü durumlarda (örneğin $TRUMP coin lansmanı gibi) bu ücretler $0.30 seviyesine kadar çıkabiliyor. Buna rağmen genel seviyede Solana işlem ücretlerinin diğer ağlarla karşılaştırıldığında en ucuzlarından biri olduğunu söyleyebiliriz.

$SOL’un Kullanım Alanları

Solana’nın yerel token’ı olan $SOL, hem işlem ücretlerinin ödenmesinde hem de ağ güvenliği için stake işlemlerinde kullanılıyor. Stake edilen SOL’lar doğrulayıcılar aracılığıyla ağa katkı sağlıyor ve karşılığında ödül kazanıyor.

Ayrıca Solana ağında validator olmak isteyenler için $SOL stake etmek bir gereklilik. Ancak validator olmak yüksek donanım ve sürekli bakım gerektirdiğinden genellikle büyük yatırımcılar veya profesyonel gruplar bu rolü üstleniyor.

Solana ekosistemi

Daha önce de bahsettiğimiz üzere Solana bugün DeFi, NFT, oyun ve ödeme altyapıları gibi birçok farklı kullanım alanında tercih ediliyor. Öne çıkan bazı projeler şu şekilde:

• Magic Eden: Solana tabanlı en büyük NFT pazaryeri.
• Pump.fun: Solana üzerindeki en büyük meme coin oluşturma ve dağıtım platformu
• Jupiter: Otomatik fiyat yönlendirme sağlayan (AMM) DEX platformu.
• Meteora: Solana üzerindeki en büyük DLMM platformu.
• Render Network: GPU gücü paylaşımı sağlayan bir DePIN platformu.

Solana aynı zamanda Solana Pay protokolü ile anlık zincir üstü ödeme çözümleri sunuyor. Bu sayede Web3 işletmeleri, kullanıcılarla doğrudan ödeme ilişkisi kurabiliyor.

Zorluklar ve eleştiriler

Solana her ne kadar teknik olarak iddialı bir proje olsa da bazı zor zamanlar yaşadığını da unutmamak gerek. 2022–2023 döneminde yaşanan birkaç ağ kesintisi, güvenilirlik konusunda soru işaretleri oluştururken doğrulayıcı sayısının görece az olması, merkeziyetsizlik konusunda büyük eleştiriler almasına sebep oldu.

Ancak ağ, son zamanlarda her geçen gün daha fazla doğrulayıcı çekmeye başladı ve kesinti süreleri, büyük ölçüde azaltıldı. Güncellemeler ve performans iyileştirmeleriyle bu sorunlar çözülmeye çalışılıyor.

Hızlı ama genç bir dev

Solana, bugün için en hızlı ve düşük maliyetli blok zincir çözümlerinden biri. Geliştirici dostu yapısı, yenilikçi teknolojisi ve güçlü topluluğu sayesinde geleceğin en büyük Web3 altyapılarından biri olma yolunda ilerliyor.

Ancak hâlâ genç sayılabilecek bir proje. Dayanıklılık, merkeziyetsizlik ve kesintisiz performans gibi alanlarda her proje gibi Solana da gelişime açık. Buna rağmen sunduğu yenilikler sayesinde özellikle gerçek zamanlı uygulamalar, mikro ödemeler ve oyunlar gibi alanlarda Solana’nın adını daha çok duymaya kesinlikle devam edeceğiz.