Ambalaj Sektörü

Ambalaj, içerisinde yer alan ürünü, ürünün yapısına ve şekline göre koruyan, temiz kalmasını sağlayan, taşınmasını kolaylaştıran değerli bir malzeme olarak öne çıkıyor. Geçmişte sadece ürünü muhafaza etme ve taşıma görevi gören ambalajlar günümüzde ürünü anlatan bir araç rolünü de üstleniyor. Ürünün korunması haricinde marka görsellerini ve bilgilerini içermesi dolayısıyla satış aşamasında da etkili oluyor ve müşterilerin tercihlerine etki ediyor. Ambalajın bir görevi de ürün kaybını en aza indirerek maliyet tasarrufu sağlaması olarak değerlendirilebilir.

Sektörde faaliyet gösteren firmalar; plastik, kağıt-karton, metal, cam ve ahşap ambalaj olmak üzere beş ana grupta üretim yapıyorlar. Kağıt, karton ve oluklu mukavva ürünleri, ambalaj sanayinin en önemli bileşenlerinden biridir ve üretimin büyük bölümü bu kola aittir. Cam ambalaj, geri dönüşümün büyük önem kazandığı günümüzde, özellikle gıda sektöründe kullanılmaktadır. Ahşap ambalaj; en çok tarımsal ürünlerin (yaş meyve, sebze vb.) ambalajlanmasında kullanılan ahşap kutu, kasa ve paletlerden oluşmaktadır.

Ambalaj sanayisi sektöründe büyümeyi sağlayan etkenler; kentleşme, inşaat ve konut yatırımları, gelişmeye başlayan sağlık hizmetleri sektörü ve hızlı büyüyen pazarlar olan Brezilya, Çin, Hindistan ve Doğu Avrupa ülkelerindeki kalkınma olarak sıralanabilir. Gelişmekte olan bölgelerde harcanabilir kişisel gelirin artması tüketimi desteklerken, ambalaj talebi de yükselmektedir. Örneğin, artan refah ve kişilerin hayat koşulları nedeniyle zamanı efektif kullanmak motivasyonuyla çamaşır ve bulaşık makinesi gibi beyaz eşyalarda yaşanan talep artışı, sadece bu eşyaların paketlenmesi için gerekli olan ambalaj talebini değil, bu makinelerin çalıştırılması için gerekli olan ev bakım ürünleri talebini ve dolayısıyla bu ürünler için gerekli ambalaj talebini de artırmaktadır. Türkiye’de ise köyden kente göç, yaşam standartlarının yükselmesi ve buna paralel olarak perakende alışveriş eğiliminin artması ile tüketim alışkanlıkları değişmiştir. 2014 yılında kişi başı ambalaj tüketimi 220 dolara ulaşmış, 2024 senesinde ise 325 dolara kadar çıkmıştır. Bu tutar dünyada ise ortalama 125 dolar seviyesindedir. Türkiye, ambalaj ihracatının yüzde 65’ini Avrupa’ya gerçekleştirmektedir. Bu, Avrupa’nın toplam ihtiyacı içinde yüzde 10-15 arası bir orana tekabül ediyor. Türk ambalaj sektörünün 2030 hedefi 50 milyar dolar seviyesinde bir pazara ve 20 milyar dolar ihracata ulaşmak. 2022 ihracatı 7,5 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. İhracatta ambalaj kırılımı ise %60’lık payıyla plastik, %25’lik payıyla kağıt ve karton ürünleri, %8,6’lık payıyla metal ambalajlar olarak öne çıkıyor. Cam ambalaj %5, ahşap ambalaj ise %1 civarındadır.

Ambalaj Çeşitleri

Ahşap ambalaj

Tarihte kullanılan en eski ambalaj ürünü olan ahşap ambalaj, sertlik ve dayanıklılık özelliği nedeniyle ağır ve büyük yüklerin, havalandırma özelliğinden dolayı ise taze meyve ve sebzenin ambalajlanmasında yaygın olarak tercih edilir. Malzemesi odun olan ahşap ambalaj, yaş meyve-sebze sektöründen, otomotiv, tekstil, meşrubat ve cam sanayii gibi ülkemizin lokomotifi olan pek çok sektörde kullanılmaktadır. Kutu, kafes, sandık, kablo makarası, palet ve konteyner şeklinde üretilebilen ahşap ambalaj malzemelerinin son yıllarda ahşap ve oluklu mukavva kombinasyonu ile de üretilmeye başlanması, sektörün geleceği açısından önem taşımaktadır.

Plastik Ambalaj

Plastik üretimi, petrol veya türevlerinden gerçekleştirilir. Plastik, özellikle gıda sektöründe kendine çok önemli bir kullanım alanı bulmaktadır. Günümüzde direkt veya dolaylı olarak plastik ambalaj tüketimi kişi başına 14-15 kg civarındadır. Bu sayı Avrupa’da 80 kg, Amerika’da ise 150 kg civarındadır. Plastik ambalajların değişik çeşitleri mevcuttur. Bunların en başında gelenler PET (Polietilentetraftalat), PVC (Polivinilklorür), PS (Polistren) ve PE (Polietilen)’dir. Bir birey, tüm yaşamı boyunca birçok petrokimyasal ürüne dokunmaktadır. En çok bilinenler; diş fırçaları, sağlık ürünleri, taşıma araçları, süt ambalajları gibi günlük kullanımda sık rastlanılan ürünlerdir. Plastik ambalaj ihracatımızda ilk 5 ülke; Birleşik Krallık, Almanya, İsrail, ABD ve Irak olarak sıralanmaktadır.

Polietilen (PE): En sık kullanılan plastik türüdür. Çamaşır suyu, deterjan ve şampuan şişeleri, motor yağı şişeleri, çöp torbaları gibi çok çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Geri dönüştürülen PE aynı amaçlarla kullanılabilir.

Polivinilklorür (PVC): Sert ve esnek olarak iki tür PVC malzemesi vardır. Bitkisel yağlar ve şampuan şişeleri, çamaşır suyu ve şeffaf sıvı deterjan kapları, sıvı motor yağı şişeleri, yapay deriler, pencere temizleme ürünleri, taze et kapları, ketçap şişeleri, yumuşak oyuncaklar, elektriksel yalıtımlar, çatı malzemeleri, borular ve pencere çerçevesi malzemeleri PVC'den yapılmaktadır.

Polipropilen (PP): Kimyasal maddelere, ısıya ve aşırı yorulmaya dayanıklı bir maddedir. Margarin tüpleri, ketçap şişeleri, çubuk, başlıklar, cips ve bisküvi için poşetler, mikrodalga yiyecek tepsileri, ilaç şişeleri, yoğurt kapları, sandalyeler, bavullar, halat ve bazı kaplar ile kapaklar polipropilen plastiklerden yapılmaktadır. Ambalaj yapımında kullanılan plastiklerin en düşük yoğunluklu olanıdır.

Polistren (PS): Oldukça sert, kırılgan ve parlak bir plastiktir. Koruyucu paketleme, yumurta kartonları, soğutucular, tepsiler, fast-food paketleme kapları, kahve kapları, yoğurt kapları, video ve ses kaset kapları, çatal ve bıçak takımı, su bardağı, kapaklar, küçük botlar ve köpek kapları polistiren plastiklerin en bilinen kullanım alanlarıdır.

Polietilen Tetraftalat (PET): En önemli kullanım avantajı tamamen geri dönüşebilir olmasıdır. PET şişeler, çok önemli bir bariyer malzemesi olup, özellikle meşrubatlar için çok yaygın kullanım alanı vardır. Çeşitli boyutlarda içme suyu, gazlı içecekler, meyve suyu ve bitkisel yağ şişeleri, fıstık yağı kavanozu, mikro dalga gıda tepsisi örtüsü, salata kapları PET plastiğinden yapılmaktadır.

Cam Ambalaj

Cam, silis kumunun çeşitli katkı maddeleri ile birlikte yüksek sıcaklıklarda eritilmesiyle şekillenerek meydana gelir. Cam ambalajlar, içindeki ürünün görülebilmesi nedeni ile tercih edilen bir ambalaj çeşididir. Özellikle sıvı mamullerin ambalajlanması için kullanılır. Kozmetik sanayi, kimya ve ecza sanayinde sık kullanılmaktadır. Gıda ve içecek sektöründe tercih edilmesinin sebeplerinden biri de ürünün lezzetini etkilememesidir. Yılda ortalama %1-2 düzeyinde büyüyen dünya cam ambalaj üretimi, dünyanın geri kalanından hızlı büyüyen Asya-Pasifik ve Doğu Avrupa gibi bölgelerde ortalamanın üzerine çıkmaktadır.

Kağıt ve Karton Ambalajlar

Kağıt ve karton ambalajın hammaddesi selülozdur. Selüloz, özel yetiştirilen bitkilerden ve ağaçlardan elde edilir. Bunun için hem uygun iklim hem de uzun süre gerekir. Kağıt ve karton ambalajlar, işlenmesi kolay olduğundan, taşınması sırasında az yer kaplaması ve dayanıklı olması bakımından tercih edilirler.

Metal Ambalaj

Metal ambalaj, alüminyum ve teneke olarak da adlandırılan ince çelik saclar olmak üzere başlıca iki çeşit malzemeden üretilir. Gıda sektöründe kullanımı haricinde boya ve kimyevi maddeler gibi ürünlerin ambalajlanmasında da kullanılır. Metal ambalaj ışık, hava ve suya karşı güçlü bir koruma oluşturur. Böceklere ve kemirgenlere karşı yeterli derecede sağlam ve dayanıklıdır. Metal kutular özellikle uzun süre dayanması beklenen konserve benzeri ürünlerin ambalajlanmasında çok sık kullanılır.