Sektörel Görünüm - Haziran 2025 Havacılık Bülteni

Veriler

✦ DHMİ verilerine göre mayıs ayında toplam uçak trafiği 169 bine yükselerek bir önceki aya kıyasla %16 arttı, böylece yılbaşından bu yana gerçekleştirilen uçuş sayısı 683 bine ulaştı. Geçen yılın aynı ayıyla karşılaştırıldığında toplam trafikte %8’lik artış dikkat çekiyor. Aylık ölçekte iç hat uçuşları %17,6, dış hat uçuşları %16,1 artış göstererek iki segmentte dengeli bir büyüme sağladı. Yolcu tarafında da benzer bir ivme görülüyor. Mayıs ayında taşınan yolcu sayısı 85 milyona çıkarak nisan ayına göre %11, geçen yılın mayısına göre %3,9 arttı. İç hat yolcu sayısı aylık %4,7, yıllık %2,7 artarken dış hat yolcu sayısı bir ayda %15,7, yıl bazında %4,7 yükseldi. Uçak trafiğine en büyük katkıyı sağlayan üç havalimanı arasında İstanbul Havalimanı aylık %3,9 artışla 45 bin, Sabiha Gökçen Havalimanı %5,4 artışla 22 bin, Antalya Havalimanı ise %36,7 artışla 23 bin uçuşa ulaştı; bu veriler hem iç hem de dış hatlarda istikrarlı bir toparlanmanın sürdüğünü gösteriyor.

✦ Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre, 2025 yılının ilk dört ayında Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %1 azalarak 10 milyon 654 binden 10 milyon 590 bine geriledi. Bu düşüşte özellikle Mart ayındaki %13’lük yıllık gerileme etkili oldu. Ancak nisan ayında tablo daha olumlu. Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçi sayısı 3 milyon 900 bine ulaştı ve bu rakam geçen yılın nisan ayına göre %8’lik artışa işaret ediyor. Ziyaretçilerin milliyet kırılımına baktığımızda, Almanya 571 bin kişiyle ilk sırada yer alıyor ve toplam ziyaretçilerin %15’ini oluşturuyor. Onu Rusya ve İngiltere takip ederken, listenin devamında Bulgaristan ve İran bulunuyor.

✦ Şirket verilerine göre Türk Hava Yolları’nın mayıs ayındaki toplam yolcu seferi sayısı %4,1 artarak 47.693’e çıktı. Bu yükselişin kaynağı dış hatlardaki %6,5’lik artış oldu. Dış hat seferleri 29.701’e, iç hat seferleri ise yalnızca %0,3 artışla 17.922’ye ulaştı. Havayolunun sunduğu kapasiteyi ölçen arz edilen koltuk kilometre (AKK) toplamda %5,9 büyüdü. İç hat AKK’si %4,1 artışla 2,26 milyar km’ye, dış hat AKK’si %6 artışla 20,31 milyar km’ye yükseldi. Yolcu doluluk oranı genel olarak 1,3 puan iyileşirken, dış hatlarda 1,2 puan, iç hatlarda 1,9 puanlık artış kaydedildi. Ücretli yolcu kilometre toplamı %10,1 artış gösterdi. İç hatlar %3,3 düşerken dış hatlar %11,9 arttı. Kargo ve posta taşımacılığı da ton bazında %5,5 büyüyerek güçlü bir performans sergiledi.

✦ Pegasus’un mayıs ayı sonuçları, yolcu sayısının yıllık bazda %15 artarak 3,62 milyona yükseldiğini gösteriyor. Artış iç hatlarda %10, dış hatlarda ise %17 düzeyinde gerçekleşti. Sefer sayısı da buna paralel olarak toplamda %14 arttı. Dış hatlardaki %19’luk artış bu büyümeyi sürüklerken iç hatlarda artış %6 ile sınırlı kaldı. Verimliliği yansıtan doluluk oranı ise toplamda 1,6 puan geriledi. İç hatlarda düşüş 0,3 puanla sınırlı kalırken, dış hatlarda 2,2 puanlık bir azalma yaşandı. Kapasiteyi ölçen arz edilen koltuk kilometre (AKK) verilerine göre iç hat kapasitesi %13 artarak 1,10 milyar km’ye, dış hat kapasitesi ise %18 artışla 5,64 milyar km’ye ulaştı.

✦ TAV Havalimanları’nın mayıs ayı yatırımcı bültenine göre toplam uçuş sayısı yıllık bazda %4 artarak 69.746’ya yükseldi. Büyüme ağırlıklı olarak dış hatlardan geldi. Dış hat uçuşları %5 artarken iç hat uçuşları %1 ile sınırlı kaldı. Aynı dönemde hizmet verilen yolcu sayısı %3 artışla 10 173 bine ulaştı. İç hat yolcu sayısı %4 artışla 3.103 bin olurken, dış hat yolcu sayısı %3 artarak 7.069 bine çıktı. Havalimanı bazında bakıldığında, en büyük paya sahip Antalya’da yolcu trafiği yatay seyretti. Ankara Esenboğa %2 büyüme gösterirken, İzmir Adnan Menderes’te artış %1 ile sınırlı kaldı.

✦ İsrail’in 13 Haziran’da İran’a yönelik saldırısıyla başlayan yeni Orta Doğu gerginliği, yalnızca enerji piyasalarını değil havacılık sektörünün temel girdisi olan jet yakıtı fiyatlarını da etkiledi. Argus verilerine göre, dün itibarıyla ABD’de dört büyük şehir (Chicago, Houston, Los Angeles, New York) için hesaplanan ortalama jet yakıtı fiyatı 2,34 dolar/galon seviyesine yükseldi. Bu seviye, son 60 günün en yüksek noktası olarak öne çıkıyor. 12 Haziran’da 2,13 dolar olan fiyat, beş gün içinde yaklaşık %10 artış gösterdi. 12 Haziran fiyatı 2,13 dolar olurken, 17 Haziran fiyatı 2,34 dolar seviyesinde gerçekleşti. Bu yükseliş, İran’ın petrol altyapısına yönelik doğrudan bir hasar henüz oluşmamış olsa da piyasanın özellikle Hürmüz Boğazı üzerinden geçecek arzın sekteye uğrayabileceği yönündeki endişelere hızla tepki verdiğini gösteriyor.

✧ Jet yakıtı, havayolu şirketleri için toplam maliyetlerin %30-35’ine kadar çıkabilen kritik bir kalem. Bu nedenle fiyatlarda yaşanan bu tür sıçramalar hedge pozisyonu zayıf olan havayolu şirketlerine marj baskısı riski yaratıyor.

Gelişmeler

✦ Hindistan’ın Ahmedabad kentinden İngiltere’nin Gatwick Havalimanı’na gitmek üzere havalanan Air India’ya ait “Boeing 787-8 Dreamliner” tipi yolcu uçağı kalkıştan kısa süre sonra düştü. 242 kişilik uçakta yalnızca bir yolcu sağ kurtulurken, kazada 241 kişi hayatını kaybetti. Kaza, Hindistan-Pakistan geriliminin gölgesinde, kamuoyunun yakından izlediği bir dönemde gerçekleşirken; uçağın kara kutularından biri bulundu. Diğer kara kutu için aramalar sürüyor. Boeing, 2011’den bu yana hizmette olan ve bugüne dek ölümcül kaza yaşamamış olan 787 modelinin ilk can kayıplı kazasını yaşarken, şirketin yeni CEO’su Kelly Ortberg’in toparlanma stratejisi büyük darbe almış oldu. Boeing hisseleri kaza sonrası %4,8 değer kaybederken, kazanın detayları uçuş profili ve kalkış anındaki anormallikler nedeniyle detaylı şekilde incelenecek. Bu gelişme, son yıllarda üretim ve kalite kontrolü nedeniyle baskı altında olan Boeing için hem itibar hem de güvenlik açısından ciddi bir sınav niteliğinde.

✦ Hindistan Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (DGCA), IndiGo ile Türk Hava Yolları (THY) arasında yürütülen uçak kiralama anlaşmasına (damp lease) sadece üç aylık ek süre tanıdı. DGCA, IndiGo’nun altı ay daha uzatma talebini reddetti ve iş birliğinin 31 Ağustos 2025’te sona ereceğini duyurdu. IndiGo, bu üç aylık sürenin sonunda THY ile olan kiralamayı bitireceğini ve tekrar uzatma talebinde bulunmayacağını yazılı olarak taahhüt etti. IndiGo, 2023 yılında THY’den kiraladığı iki geniş gövdeli Boeing 777 ile Delhi-İstanbul ve Mumbai-İstanbul seferlerinde kapasite artırmıştı. Söz konusu bu karar, Türkiye’nin Pakistan’a verdiği destek nedeniyle Hindistan’da artan siyasi ve kamuoyu baskılarının bir yansıması olarak değerlendiriliyor.

✧ Öte yandan yine ülkede Türkiye’ye yönelik artan siyasi tepkilerin gölgesinde, ülkenin bayrak taşıyıcı havayolu Air India da geniş gövdeli uçaklarının bakımında iş birliği yaptığı Türk Hava Yolları iştiraki THY Teknik ile olan anlaşmasını sonlandırma planlarını duyurdu. Air India CEO’su Campbell Wilson, kamuoyunun hassasiyetine saygı gösterdiklerini belirterek, THY Teknik yerine alternatif MRO merkezleri aradıklarını açıkladı. Şirket, bu değişimin zaman alacağını vurguladı. Bu gelişme, Nisan 2025’te Air India Express ile imzalanan ve 190 adet Boeing 737 MAX uçağını kapsayan bakım anlaşmasının hemen ardından geldi.

✦ Türk Hava Yolları (THY), 75’i geniş, 150’si dar gövdeli olmak üzere toplam 225 uçaklık yeni sipariş için Boeing ile görüşmelerini sürdürürken anlaşma sağlanamaması durumunda Airbus’a ek sipariş verilmesi gündeme geldi. THY Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Bolat; teslimat takvimi, fiyat ve motor bakım maliyetlerinin bu kararda belirleyici olduğunu belirtirken özellikle koltuk-mil başına maliyet gibi metriklerin önemine vurgu yaptı. “Sürdürülebilir büyüme bizim mottomuz” diyen Bolat, Boeing’le bir ay içinde netleşecek karara işaret ederken “hiçbir zaman hizmete yeni giren uçak modelini tercih etmeyiz” ifadesiyle riskten kaçınan filo stratejilerini yineledi. Airbus A330neo’nun cazip teklifler sunduğunu ancak tek motor seçeneği nedeniyle risk taşıdığını belirten Bolat, Airbus’ın Aralık 2023’te verilen 220 uçaklık siparişine ek alımların gündeme gelebileceğini söyledi. THY’nin hâlihazırda sipariş defterinde 250 uçaklık boşluk bulunduğu ve bu teslimatların önümüzdeki 7-8 yıl içinde tamamlanması gerektiği ifade edildi.

✦ Tedarik zinciri sorunlarının kalıcı hâle gelmesi nedeniyle Airbus, 2027–2028 dönemine yönelik uçak teslimat planlarında önemli gecikmeler yaşanabileceği uyarısında bulundu. Toulouse’daki son müşteri toplantısında aktarılan bu gelişmeye göre aylık 75 uçak üretim hedefine ulaşma konusunda Airbus üzerindeki baskı artarken, bazı teslimatların şimdiden altı aya varan gecikmeyle planlandığı bildirildi. Kiralama devi Air Lease Corp da A320neo ve A321neo teslimatlarında gecikme bildirimleri aldığını açıklarken Airbus 2025 hedefi olan 820 uçak teslimatını teyit etti. Ancak şirket, motor tedarikçisi CFM ile üretim takvimi konusunda henüz tam bir uzlaşıya varamadı ve motor tedarik zincirinde yaşanan zorlukların kısa vadede çözülmeyeceği öngörülüyor. Airbus, bu süreçte havayolu müşterilerinin operasyonel planlarını korumak amacıyla tedarikçilerle yakın çalıştığını belirtti.

✦ Pegasus Hava Yolları CEO’su Güliz Öztürk, havacılık sektörünün önemli buluşması IATA yıllık toplantısında şirketinin büyüme planlarına dair açıklamalarda bulundu. Öztürk, Pegasus’un filosuna yeni uçaklar katıldıkça uçuş ağını sürekli genişlettiklerini ve “2024 yılında 24 yeni hat açarak son 3 yılda yaklaşık 50 yeni destinasyona ulaştıklarını” ifade etti. Orta Asya ve Kafkasya bölgelerine artan ilgiyi de dikkate alarak Özbekistan ve Türkmenistan gibi Türk cumhuriyetlerine sefer başlatma planlarının olduğunu, böylece yeni pazarlara açılmaya devam edeceklerini belirtti.

✦ AJet Genel Müdürü Kerem Sarp, Stockholm hattının açılış töreninde yaptığı açıklamada, 2027 itibarıyla dünyanın en genç uçak filosuna sahip olmayı hedeflediklerini belirtti ve siparişlerin zamanında teslim edilmesi halinde 2026’da filonun yüzde 67’sinin 1–2 yaş aralığında yeni nesil uçaklardan oluşacağını söyledi. Şirketin günlük 400’den fazla tarifeli sefer ve 80 uçakla sektöre başlamasıyla literatüre geçtiğini belirten Sarp, Stockholm hattı gibi yeni açılan rotalarla dış hat destinasyonlarını 34 ülkede 59 noktaya çıkardıklarını ve 2026’da 7 yeni ülkede 15 yeni hattın daha planlandığını kaydetti.

✦ İGA CEO’su Selahattin Bilgen, İstanbul Havalimanı’ndaki 4’üncü pistin inşaatında önemli ilerleme kaydedildiğini ve pistin 2025 ortasında tamamlanmasının planlandığını açıkladı. Bu yıl otel ve genel havacılık terminali yatırımlarının da devreye alınacağını belirten Bilgen, yolcu hedeflerinin 85 milyon seviyesinde olduğunu söyledi. Çin hattında uçuş sayısının haftalık 21’den 49’a çıkarıldığını ve bunun yıllık yaklaşık 1 milyon ek yolcu anlamına geldiğini belirten Bilgen, uzun süredir sabit kalan uçuş haklarının artırılmasıyla Çin pazarında büyük bir potansiyelin açığa çıktığını vurguladı. Eylül sonunda hizmete girmesi hedeflenen Genel Havacılık Terminali ise hem özel jet kullanıcılarına hem de business sınıfı yolculara üst segment deneyim sunacak şekilde planlanıyor.

İran-İsrail Savaşının Yansımaları

İran ile İsrail arasında artan çatışmalar, birçok ülkenin hava sahasını kapatmasına, rotaların yeniden düzenlenmesine ve şirket stratejilerinde ani değişimlere neden oldu. Bu başlık altında savaşın küresel havacılık üzerindeki etkilerini ve yansımalarını derledik.

✦ 13 Haziran’da İsrail’in İran’a yönelik saldırısı sonrasında AJet, uçuş güvenliği gerekçesiyle İran, Irak ve Ürdün seferlerini 16 Haziran Pazartesi günü saat 06.00’ya kadar durdurdu. Şirket, Orta Doğu uçuşlarını Irak hava sahası kullanılmadan planlarken, Lübnan seferlerinin ise yalnızca gündüz saatlerinde icra edileceğini duyurdu.

✦ Pegasus Hava Yolları, İsrail’in İran’a saldırısı sonrası İran seferlerini 19 Haziran’a, Irak ve Ürdün seferlerini ise 16 Haziran 2025’e kadar iptal ettiğini duyurdu. Lübnan uçuşları yalnızca gün doğumundan sonra iniş yapacak şekilde yeniden planlandı. Şirket, bölgeye yönelik biletlerde 30 Haziran’a kadar ücretsiz iptal ve değişiklik hakkı tanıdı.

✦ Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, 13 Haziran’da İsrail’in İran’a yönelik saldırısının ardından artan güvenlik riski nedeniyle Türk Hava Yolları başta olmak üzere ilgili havayolu şirketlerinin 16 Haziran 2025’e kadar İran, Irak, Suriye ve Ürdün seferlerini iptal ettiğini açıkladı. İsrail, Tahran ve Bağdat hava sahalarının geçici olarak kapatıldığı bildirildi. Bakanlık, SHGM ve havayolu şirketlerinin yolcu güvenliğini esas alarak kriz yönetim sürecini sürdürdüğünü belirtti.

✦ İsrail-İran gerilimi nedeniyle iki kez hava sahasını kapatan Ürdün, 16 Haziran’da yapılan risk değerlendirmesi sonrası hava sahasını yeniden sivil uçuşlara açtığını duyurdu. Ürdün Sivil Havacılık Kurumu, kararın dinamik bir değerlendirme süreciyle alındığını ve uçuşların tekrar Amman’a yönlendirileceğini bildirdi. Bu adım, bölgedeki hava trafiğinin kademeli normalleşmesi açısından önemli bir gelişme oldu.

✦ Haber Aero’nun edindiği bilgilere göre bölge hava sahalarının kapanması, Türk havayolu şirketlerinin de operasyonlarını doğrudan etkiledi. 7’si Pegasus ve 1’i Türk Hava Yolları’na ait olan yolcu uçakları, İran ve Irak’taki çeşitli havalimanlarında mahsur kaldı. Bölgedeki kriz nedeniyle operasyon dışı kalan uçaklar, hava sahaları yeniden açılana kadar park pozisyonunda beklemeye devam ediyor.

✦ THY, AJet ve Pegasus, İsrail-İran gerilimi nedeniyle İran, Irak, Suriye, Ürdün ve Lübnan seferlerini ikinci bir duyuruya kadar iptal etti. 13–30 Haziran tarihleri arasında bu ülkelere bileti olan yolculara ücretsiz değişiklik, iade ve açığa alma hakkı tanındı. Uygulamanın 30 Haziran 2025’e kadar geçerli olacağı duyuruldu.

✦ Bu durumun havacılık şirketlerine olası etkilerine baktığımızda:

✧ Türk Hava Yolları için yolcu trafiğinin yaklaşık %10’u Orta Doğu kaynaklı. Bu nedenle bölgedeki gelişmeler şirketi doğrudan etkiliyor.

✧ TAV Havalimanları tarafında ise 2025 yılı ilk çeyrek verilerine göre cironun %2’si Umman’dan, %1’e yakını Suudi Arabistan’dan geliyor.

✧ Pegasus ve Çelebi içinse bölgesel gelir dağılımına dair yeterli açıklama bulunmuyor.

Sektörden Açıklamalar

✦ Pegasus Hava Yolları CEO’su Güliz Öztürk, Rusya operasyonlarını düzenli olarak gözden geçirdiklerini ve güvenlik açısından bir sorun yaşanmadığı sürece bu operasyonların devam edeceğini belirtti. Yaz sezonu için rezervasyon oranlarında herhangi bir olumsuzluk olmadığını ifade eden Öztürk, yakıt maliyetlerinin bu yıl için %60, gelecek yıl için ise %40 oranında hedge edildiğini açıkladı. Ayrıca, geçen yıl verilen Boeing siparişine ilişkin karar sürecinin 14 ay sürdüğünü ve şirketin çift filo stratejisiyle ilerlemeyi planladığını da sözlerine ekledi.

✦ IATA Genel Müdürü Willie Walsh, 2025’in ilk yarısında küresel piyasalarda önemli belirsizlikler yaşandığını, ancak buna rağmen finansal ve operasyonel açıdan havayolları için 2025’in, önceki tahminlerin biraz altında kalsa da, 2024’e kıyasla daha iyi bir yıl olacağını belirtti. En büyük olumlu etkenin, 2024’e kıyasla %13 oranında ve önceki tahminlerin %1 altında düşen jet yakıtı fiyatları olduğunu vurguladı. Ticaret gerginlikleri ve tüketici güvenindeki düşüşe rağmen, havayollarının bu yıl 2024’e göre daha fazla yolcu ve kargo taşıyacağının öngörüldüğünü ifade etti. Bu doğrultuda, sektör genelinde net marjların 2024’teki %3,4 seviyesinden 2025’te %3,7’ye yükselmesinin beklendiğini söyledi. Walsh, bu oranın diğer sektörlere kıyasla hâlâ düşük olmasına rağmen, havayolu şirketlerinin zorlu koşullara karşı geliştirdiği dayanıklılığı yansıttığını belirtti.

✦ International Airlines Group CEO'su Luis Gallego, yılın ilk çeyreğinde çok güçlü bir talep gördüklerini, ancak ilk çeyrek sonrasında özellikle ABD yönüne yapılan ekonomi sınıfı uçuşlarda zayıflık yaşandığını ifade etti. Bu zayıflığın ise grup bünyesinde farklı havayolu markaları bulunduğu için diğer operasyonlarla dengelenebildiğini belirtti. Birkaç haftalık durgunluk döneminin ardından toparlanma sürecine girildiğini ve talep eğiliminin yeniden yukarı yönlü seyrettiğini vurguladı. Gallego, bu dalgalanmaların temelinde belirsizliklerin yattığını ve insanların ne olacağını kestiremediği bir ortamda karar vermekte zorlandığını belirtti. Özellikle bazı kurumsal yolcuların uygulanan tarifeler nedeniyle seyahat planlarını ertelediğini, Avrupa içi seyahat talebinin hâlen çok güçlü olduğu ekledi.