Sektörel Görünüm - Eylül Ayı Enerji Bülteni

Haftanın ve ayın ilk işlem gününden herkese merhaba. Eylül ayıyla birlikte enerji sektöründeki güncel gelişmeleri içeren bültenimizin ilk sayısını sizlerle buluşturmanın heyecanını yaşıyoruz. Bundan böyle her ayın ilk haftasında yayınlayacağımız enerji bültenimizde; aylık elektrik fiyatları, tüketimi ve üretimi gibi verileri paylaşıp sektöre yönelik ay boyunca derlediğimiz yeni gelişmeleri, haberleri ve yetkili açıklamalarını sunacağız.

Tüketim Verileri

Ağustos ayında Türkiye’nin toplam elektrik tüketimi 33.802.759 MWh ile geçen senenin aynı dönemine kıyasla %2,10 arttı. Sanayi üretimindeki gerileme, düşük imalat sanayi kapasite oranları, zayıf PMI verilerini dikkate aldığımızda söz konusu artışın büyük ölçüde mevsim normallerinin üzerinde gerçekleşen sıcaklık ve bunun yarattığı soğutma ihtiyacından kaynaklandığını söyleyebiliriz. Hem üretim hem de tüketimde tarihi rekorların kırıldığı Temmuz 2024’e kıyasla ağustos ayında sıcaklıkların biraz daha düşük kalması ise tüketim miktarında aylık %0,89’luk düşüş yaşanmasına neden oldu.

Fiyat

Üretim

Ağustos ayında ülke genelinde üretilen elektriğin %34’ü yenilenebilir kaynaklardan karşılandı. Bu oran bir önceki yılın ağustos ayında %33’tü. Temmuz ayına kıyasla yaşanan 5 puanlık düşüş ise mevsimsellik sebebiyle hidroelektrik ve rüzgar santrallerinin azalan elektrik üretiminden kaynaklanıyor.

Üretime en fazla katkı sağlayan 3 kaynak %27 ile doğal gaz, %23 ile ithal kömür ve %17 ile hidroelektrik oldu. Kaynak bazlı dağılımda son bir yıllık değişimi detaylı incelediğimizde doğal gazın payının %30’dan %27’ye düştüğünü buna karşılık yerli kömürün %11’den %13’e, güneşin %1’den %2’ye çıktığını görüyoruz.

Gelişmeler

1️⃣ Londra merkezli enerji kuruluşu Ember’in yayınladığı rapora göre Avrupa Birliği’nde 2024 yılının ilk yarısındaki elektrik üretiminin %30’u rüzgar ve güneş enerjisinden karşılandı. Aynı dönemde fosil yakıtların elektrik üretimindeki payı ise %27 oldu.

Neden önemli? Avrupa Birliği’nde ilk kez bir yılın ilk 6 aylık döneminde rüzgar ve güneş enerjisinin elektrik üretimindeki payı, fosil yakıtların payını geçmiş oldu.

2️⃣ Dünyanın en büyük üç enerji şirketinden ikisi ExxonMobil ve Chevron, 2024 ikinci çeyrek finansal sonuçlarını paylaştı. Buna göre ExxonMobil’in nisan-haziran arası dönemdeki satış gelirleri 2023’e kıyasla %12, net karı %17 artarken Chevron’un hasılatındaki %5’lik yükselişe karşın net karında %26’lık düşüş gerçekleşti.

Sonuçların altında ne yatıyor? ExxonMobil’de beklentilerin üzerinde gerçekleşen sonuçlarda; Guyana ve Permian Basin'deki petrol ile gaz üretimindeki rekor artış ve Pioneer birleşmesi etkili. Chevron’da ise finansallar beklentilerin altında kalırken, bunda özellikle rafineri marjlarındaki gerileme ve olumsuz kur etkisinin payı yüksekti.

3️⃣ OPEC yayınladığı aylık petrol piyasası raporunda, 2024 yılı küresel petrol talebi öngörüsünde aşağı yönlü hafif revizyona gitti. Birliğin bir önceki talep tahmini yıl boyunca toplam 104 milyon 460 bin varilken, bu sayı 104 milyon 320 bin varil olarak güncellendi.

Revizyonun sebebi ne? Raporda dünya petrol talebinin özellikle lojistik, endüstriyel, inşaat ve tarımsal faaliyetlerin sağlıklı bir şekilde devam etmesi sonucunda 2023’e göre %2 artmasının beklendiği ifade edilirken, Çin’in petrol talebindeki zayıflama revizyonun ana sebebi.

4️⃣ Petrolde jeopolitik gelişmeler kaynaklı arz yönlü baskılar devam ediyor. Libya’da yaşanan siyasi karışıklık arz endişelerini artırdı. Doğu-Batı Libya arasındaki ihtilaf sonucunda üretim ve ihracat durdu. Haberlerin ardından Brent petrol 11 günün zirvesine ulaşarak 81,35 dolar seviyelerini gördü.

Neden önemli? 2025’te petrol için üretim ve stok tahminleri oluşacak talebin üstünde gözüküyor. Ancak özellikle OPEC+ ülkelerinin alacağı aksiyonlar kritik. Libya’da yaşanan tarzdaki gelişmeler Orta Doğu arzının azalması anlamına gelebilir.

5️⃣Almanya Başbakanı Olaf Scholz, bir çip üretim tesisinin temel atma töreninde yaptığı konuşmada yarı iletkenlerin 21. yüzyılın petrolü olduğunu belirterek Avrupa’nın yarı iletkenler konusunda dünyanın başka bölgelerine bağımlı olmaması gerektiğini söyledi.

Ne ifade ediyor? Almanya’da kullanılan yarı iletken malzemelerin yaklaşık %75’i ağırlıklı olarak Asya ülkelerinden ithal ediliyor. Ülkenin 2030 yılına kadar tüketilen elektriğin %80’ini, 2035 yılına kadar da %100’ünü yenilenebilir kaynaklardan sağlama hedefini düşündüğümüzde Scholz’un altını çizdiği yarı iletken malzemelerdeki kendi kendine yeterlilik konusu oldukça önem arz ediyor.

6️⃣ Avrupa’da doğal gaz fiyatları, Kursk bölgesinde Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan çatışmalar ve bununla beraber tırmanan jeopolitik gerilimin etkisiyle yükselişe geçti.

Hollanda merkezli TTF vadeli kontratları, Aralık 2023 tarihinden beri ilk kez 40 Euro seviyesinin üzerini test etti ve son 8 ayın en yüksek seviyesine ulaştı. Güncel durumda ekim vadelileri 39 Euro seviyesinden işlem görüyor.

7️⃣ Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan ve Resmi Gazete'de yayımlanan tebliğ ile yerli güneş hücreleri kullanılmadan üretilen güneş panellerine teşvik verilmeyeceği açıklandı.

Söz konusu teşvikler neler? Yatırım teşvik belgesine bağlanmış tesislerde; Kurumlar Vergisi indirimi, KDV istisnası, Gümrük Vergisi istisnası, Damga Vergisi ve Harç istisnası, sigorta primi işveren desteği mevcutken aynı zamanda tesislerin amortisman süresinin yarısının dikkate alınması suretiyle daha kısa sürede itfa edilmesi gibi imkanlar sağlanıyor.

Sektörden açıklamalar

A Plus Enerji yönetici ortaklarından Volkan Yiğit, katıldığı Bloomberg HT yayınında Türkiye’deki elektrik tüketimi, yenilenebilir enerji yatırımları ve yabancı sermaye hareketleri hakkında açıklamalarda bulundu.

1️⃣ “Ülke genelinde güneş enerjisine bu yıl ocak-temmuz ayları arasında 1.600 MW kurulu güç ekledik, ilk 7 ay bazında bakıldığında bu bir rekor. Yüksek elektrik maliyetleri bu noktada sanayicinin kendi yatırımını yapma iştahını artırdı.”

2️⃣ “Güneş enerji santrallerinde maliyetler, hem yerli panel üretimi hem de Çin’den tedarik edilen paneller sayesinde azalmaya devam ediyor. Aynı zamanda bataryalarda da maliyetler son 2 senede hatırı sayılır derecede düştüğü için depolamalı yatırımların fizibilite maliyetleri gerilemeye başladı.”

3️⃣ “Depolamalı yenilenebilir enerji santrali yatırımlarına çok büyük bir ilgi var. Danışmanlık işlerimizin çoğunluğu bu alanda geçiyor. Şu ana kadar 30 bin megawattın üzerinde önlisans verildi.”

4️⃣ “Son 5 yılda sektördeki yabancı yatırımcıların çoğu çıkış gerçekleştirdi. Çıkış kararlarının altında; yatırımları farklı ülkelere kaydırmak, gerçek değerin bulunulduğunun düşünülmesi, jeopolitik gerginlik gibi sebepler yatıyor. Mevcut durumda ise yabancılarda bir ilgi var ama ‘izle ve bekle’ modundalar. Piyasanın, desteklerin ve süreçlerin nereye gittiğini görmeye çalışıyorlar. 2021-22 yıllarında gerçekleşen piyasa, kur, regülasyon risklerinin tekrar gerçekleşip gerçekleşmeyeceğine bakıyorlar.”

ETD Elektrik Genel Müdürü Hasan Güngör, Ekotürk TV’de enerji taahhüt sektöründeki gidişat ve ülkedeki enerji yatırımları hakkında değerlendirmelerde bulundu.

1️⃣ “Deprem sonrası bölgenin yeniden yapılanması kapsamında ülkedeki işgücünün önemli bir kısmı bu bölgeye kaydı. Bu bizim elektrik taahhüt tarafında iş gücü sorunu yaşamamıza yol açtı, maliyetleri yükseltti.”

2️⃣“Enerji sektöründe yeni üretim kapasitelerinin açılmasına ihtiyaç var. TEİAŞ tarafından yeni kapasite açılır açılmaz demir-çelik, alüminyum, gübre gibi enerji yoğun sektörlerdeki büyük şirketler, AB’nin Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması kapsamında yüksek talep gösteriyor ve bu kapasiteleri bitiriyor.”

3️⃣ “Büyük çaplı sanayi kuruluşları kendilerini karbon vergilerinden koruyabilmek için büyük yatırımların izinlerini aldılar. 2025 yılında bu yatırımların hayata geçirilmesini bekliyoruz. Enerji depolama yatırımları da finansman koşullarının iyileşmesi ve depolama maliyetlerinin gerilemesiyle 2026-2027 gibi devreye alınacaktır.”

Yeni İş İlişkileri

1-31 Ağustos tarihleri arasında KAP’ta yeni iş ilişkisi bildiriminde bulunan şirketler:

Piyasalarda Ağustos Ayı Kapanış Fiyatları