Sektörel Görünüm - Eylül Ayı Otomotiv Bülteni

4 Eylül Çarşamba gününden herkese merhaba,

Hafta başında enerji tarafında başladığımız aylık sektörel değerlendirme bülteninde bu kez sıra otomotivde. Bundan böyle her ayın ilk haftasında yayınlayacağımız otomotiv bültenimizde; aylık sıfır ve ikinci el araç pazarlarını değerlendirip sektöre yönelik ay boyunca derlediğimiz yeni gelişmeleri, haberleri ve yetkili açıklamalarını sunacağız.

Veriler

Perakende Pazar

✦ Ağustos ayında Türkiye’de otomobil ve hafif ticari araç pazarı geçtiğimiz yılın aynı ayına göre %0,8 artışla 90.134 adet oldu. Otomobil satışları 69.288, hafif ticari araç satışları 20.846 adetle bir önceki yılın sırasıyla %0,23 ve %2,6 üzerinde gerçekleşti. Politika faizinin son 5 aydır %50 seviyesinde kaldığı, sıkı para politikasının uygulandığı bir ortamda kur artışı ile birlikte fiyatların artma korkusu ve kampanyaların yarattığı talep otomotiv pazarına en iyi ağustos ayını yaşattı.

✧ Otomotiv pazarı hala geçmiş yıllardaki ortalamalarının epey üzerinde seyretmeye devam ediyor. Toplam pazar, 10 yıllık ağustos ayı ortalamasının %48,9 yukarısındayken kampanyaların daha yoğun seyrettiği temmuz ayının ise %4,15 aşağısında kaldı.

✧ 7 Temmuz’dan itibaren geçerli olan GSR düzenlemesi, yerli üretim araçlar için 31 Ağustos tarihine uzatılmıştı. Ağustos verilerinde bu durumun etkisini gözlemleyebiliyoruz. Zira temmuz ayına kıyasla yerli otomobil satışlarındaki daralma %2,70’le sınırlı kalırken ithal araç satışlarındaki daralma %4,62 oldu.

✧ Otomotivde kredili satışların oranı azalmaya devam ediyor. Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği (ODMD) Başkanı Ali Haydar Bozkurt, "Bundan 5-6 yıl öncesine kadar araçların %70’i belli bir oranda kredi kullanarak satılmaktaydı. Ancak, yakın geçmişte alınan sıkılaşma önlemleri ile birlikte kredi kullanımlarına ciddi bir kısıtlama getirildi. Krediler de çok pahalandı. Elimizde spesifik bir veri olmamakla birlikte, otomotivde kredili satışların payının %10-15’lere kadar düştüğünü söyleyebiliriz" dedi.

✧ Ocak-Ağustos 2024 döneminde gövde tiplerine göre değerlendirildiğinde ise en çok tercih edilen gövde tipi %55,5 pay ile SUV olurken; SUV otomobilleri %26,3 pay ile sedan, %17,1 pay ile H/B otomobiller takip etti.

✦ Toplam araç pazarının detaylarına inildiğinde ithal araçların toplam satışlar içerisindeki yükselen payı göze çarpmakta. ÖTV matrahlarının uzun dönemdir güncellenmemesi sonucunda yerli otomobillerin ÖTV oranları, ithal otomobiller gibi %80’lik dilime girmeye başladı. Bu da şüphesiz yerli otomobillerdeki fiyat avantajını ortadan kaldırıp ithal araçlara olan yönelimi arttırıyor. Diğer taraftan Çinli markaların rekabetçi fiyatlarla pazara ardı ardına yeni modeller sunması da tüketicileri bu alana cezbeden bir diğer unsur.

✧ İthal araç satışlarının toplam satışlara oranı 2019-2022 yılları arasındaki dönemde ortalama %56 seviyesinde gerçekleşirken geçtiğimiz ay bu oranın %75’e yükseldiğine şahit olduk.

✧ Bir ekstra parantez de Çin markalı araçların pazar payı için açmak gerekiyor. Türkiye’de 2021 yılından 2023 yılına kadar satılan tek Çin markalı otomobil, 2005 yılında satın alımı gerçekleşene kadar Britanya markası olan MG’di. 2023 yılından itibaren ise diğer pek çok markanın pazara giriş yaptığını, elektrikli araçların giderek artan popülerliği ve Çinli üreticilerin yürüttüğü uygun fiyat politikaları sonucunda pazardan hızlı şekilde pay aldıklarını gözlemledik. 2023 yılının ortasında satışı olan 5 markanın toplam pazar payı %5,44’ken marka sayısı ve pazar payı yılın sonunda 9’a ve %6,11’e, 2024’ün ilk 8 ayı sonunda da 10’a ve %10,14’e yükseldi.

İkinci El Piyasasında Görünüm

✦ Sahibinden ve BETAM’ın hazırladığı “Otomobil Piyasası Görünümü” raporuna göre temmuz ayında 2. el piyasasında ortalama satış fiyatı, enflasyondan arındırılmış şekilde geçen seneye kıyasla %41,1, bir önceki aya kıyasla %4,1 azaldı.

✦ Yakıt türüne göre incelendiğinde Hybrid araçların ortalama fiyatlarında %13,8’lik reel yükseliş gerçekleşirken diğer tüm yakıt türlerinde ise düşüş gözlemlendi. Benzinli, dizel ve elektrikli araçların fiyatlarındaki gerileme oranları sırasıyla -%3,7, -%4,5 ve -%14,8 oldu.

✦ İlan görüntülemeleri ve ilan üzerinden kurulan iletişim gibi metriklerden oluşturulan otomobil talep endeksi, haziran ayına göre %5,7, 2023 Temmuz ayına göre %30,9 yükseldi. Söz konusu yükselişte haziran ayındaki bayram tatili sebebiyle ertelenen talep ve GSR düzenlemesi sebebiyle başlatılan kampanyalar etkili oldu.

✦ Satış tarafında ise temmuz ayında toplam 621 bin adet otomobil el değiştirdi. 5 ay sonra ilk kez yıllık bazda artışın gözlemlendiği ikinci el piyasasının, 2023 Temmuz ayına göre büyüme oranı %9,60 oldu.

✦ EBS Danışmanlık Genel Müdürü Erol Şahin, sektörde GSR düzenlemelerine uymayıp markaların elinde kalan ve kendilerine faturalandırdıkları 23 bin otomobil bulunduğunu açıkladı.

✧ GSR sebebiyle elde kalan otomobillere, ikinci el satışlardaki 6 ay/6 bin km şartı uygulanmıyor. Bu sebeple önümüzdeki dönemde bu araçların ikinci el piyasaya arz edilmesini gözlemleyeceğiz.

Gelişmeler

✦ TÜİK temmuzda trafiğe kaydı yapılan taşıt sayısının geçen yılın aynı dönemine göre %19 artışla 276.615 adet olduğunu açıkladı. Temmuz ayında trafiğe kaydı yapılan taşıtların %46,9'unu motosiklet, %39,4'ünü otomobil, %8,5'ini kamyonet, %2,6'sını traktör, %1,7'sini kamyon, %0,6'sını minibüs, %0,2'sini otobüs ve %0,1'ini özel amaçlı taşıtlar oluşturdu.

✧ Toplam araç pazarında motosikletin artan payı dikkat çekiyor. 2000-2022 yılları arasında toplam motorlu kara taşıt sayısının ortalama %14’ü motosikletten oluşurken bu oran 2023 sonunda %17,67’ye, 2024 ilk 8 ay sonunda da %19,05’e yükseldi.

✧ Son yıllarda otomobil fiyatlarındaki aşırı artış ve düşen alım gücü, bireylerin otomobil sahibi olmasını zorlaştırdı. Ayrıca, kredilere ulaşmadaki zorluklar, özellikle yüksek faiz oranları ve bankaların kredi verme koşullarının sıkılaşmasıyla sıfırdan otomobil satın almak pek çok kişi için neredeyse imkânsız hale geldi. Bu bağlamda, daha düşük maliyetli bir ulaşım alternatifi olan motosikletler, hem satın alma hem de kullanım masraflarının daha düşük olması nedeniyle tercih edilmeye başlandı.

✦ 27 Ağustos tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan yeni yönetmelikte sıfır ve ikinci el araç satışıyla alakalı bazı yeni düzenlemeler getirildi. İkinci el araç satışına yönelik elektronik ortamda ilan veren gerçek veya tüzel kişiler, ilanın yayınlanmasından önce kimlik doğrulaması yapmak ve ilana konu ikinci el aracın ilanına yetkili olunduğuna dair doğrulama yapmakla yükümlü olacak. Ayrıca yine ikinci el araç satışlarında Güvenli Ödeme Sisteminin herkes tarafından kullanılması zorunlu kılındı. Ticari satıcılar için iş yeri açma ve çalışma ruhsatına sahip olma şartı yetki belgesi şartlarından çıkartıldı. Sıfır araç satışlarında ise fatura tarihinden sonra distribütörler taşıt fiyatında artış yapamayacak ve taşıtı 15 gün içinde yetkili satıcıya teslim etmekle yükümlü olacak.

✧ Yönetmeliği katıldığı BloombergHT yayınında değerlendiren Odak Oto Satış ve Pazarlama Müdürü Emrah Ünlü, ikinci el piyasasındaki düzenlemelerin daha çok müşteri haklarını korumaya yönelik bir çalışma olduğunu ve pazara pek bir etkisinin olmamasını beklediklerini belirtti.

✦ Temmuz ayında AB’nin Çin’de üretilen elektrikli otomobiller için yürürlüğe koyduğu azami %37,6 oranındaki ilave gümrük vergisi geçtiğimiz ay içerisinde %36,3’e revize edildi.

✧ Neden önemli? İlave gümrük vergisinin %10 olarak uygulandığı haziran ayında Avrupa’da Çin merkezli şirketlerin ürettiği elektrikli otomobil satışları aylık bazda %72 yükselmiş ve toplamda %11’ik ciddi bir pazar payına ulaşmıştı.

✧ Avrupalı üreticileri koruyucu bir adım olarak alınan bu vergi kararına Çin Otomobil Üreticileri Birliği tarafından itiraz geldi. Birlik, cezai tarifelere ilişkin revize edilmiş taslağa kesinlikle karşı olduklarını açıklarken Çin Ticaret Bakanlığı da karşı hamle olarak AB ülkelerinden ithal edilen süt ürünlerine sübvansiyon soruşturması başlattığını açıkladı.

✦ Geçtiğimiz ay içerisinde Çin’de üretilen elektrikli araçlara karşı ilave vergi hamlesinde bulunulan tek bölge Avrupa Birliği değildi. Kanada da yine benzer şekilde ABD ve Avrupa Birliği’nin izinden giderek Çin’den ithal edilen elektrikli araçlara %100 ilave gümrük vergisi getirildiğini açıkladı.

✦ CNBC-e’den Emre Eser’in hazırladığı habere göre BYD’nin ardından Türkiye’ye yatırım yapmaya en yakın diğer bir otomotiv şirketi Chery. Çin merkezli şirketin Türkiye’de planladığı yatırım sürecinde ciddi ilerleme kaydedildiği belirtiliyor. Sürecin eylül ayı ile birlikte daha da netlik kazanacağı öngörülürken iddialara göre fabrikanın kurulacağı yer seçimi ve Chery'in içten yanmalı araçlar için de imtiyaz talebinde bulunması görüşmelerin uzamasına neden olmakta.

✧ Son dönemde Çinli markaların Türkiye pazarındaki yükselişi dikkat çekerken Chery de aslında bu markaların başında gelmekte. 2023 Ocak-Ağustos arası dönemde Chery’nin otomobildeki pazar payı satılan 20.887 adet araçla %3,55’ken bu yılın ilk 8 ayı itibariyle markanın satılan araç sayısı 44.782 adede, pazar payı %7,39’a yükseldi.

✦ ABD başkan adayı Donald Trump seçilmesi halinde elektrikli araç satın alırken uygulanan 7 bin 500 dolarlık vergi indirimini sona erdirmeyi düşünebileceğini açıkladı. Trump, vergi indirimleri ve teşviklerine genel olarak olumlu bakmadığını belirtirken ayrıca Detroit Üçlüsü ve diğer üreticilerin Meksika’da ürettiği araçların ithalatını caydırmak için ek vergi tarifeleri getireceğini ve özellikle Çinli üreticilerin ABD’de fabrika kurmasına yönelik adımlar atılacağını bildirdi.

✦ Ağustos ayı içerisinde elektrikli araçlarla ilgili çıkan bir diğer haber de batarya fiyatlarının düşeceği yönündeki beklentiler ve bunun EV’lere olan talebi arttıracağına dair öngörüler oldu. Goldman Sachs, otomobil üreticileri için batarya maliyetlerinin bu yıl 2023’e kıyasla yaklaşık %23 düşerek kWh başına ortalama 115 dolara gerileyeceğini öngörüyor. Ayrıca 2025 yılına kadar bu maliyetlerin %20 daha azalması beklenirken 2025-2026 döneminde bazı pazarlarda elektrikli araç maliyetlerinin benzinli araçlarla başa baş hale geleceğini tahmin ediliyor.

✧ Güney Koreli batarya üreticisi SK Innovaiton’un sözcüsü; Ekonomi gazetesine verdiği demeçte, batarya maliyetlerindeki azalışın temel katot malzemeleri, kobalt, nikel ve bakır gibi malzemelerin düşüşünden kaynaklandığını belirtti ve daha düşük batarya fiyatlarının daha uygun fiyatlı EV üretimine katkıda bulunabileceğine ve nihayetinde EV pazarının büyümesini ve genişlemesini destekleyebileceğine inandığını söyledi.

✦ Otomotiv endüstrisi, geçen ay en fazla ihracat gerçekleştiren sektör oldu. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, ağustos ayında sanayi grubu sektörleri arasında otomotiv endüstrisi 2,7 milyar dolarlık ihracata imza attı. Otomotiv ihracatında 2024 rakamları güçlü olsa da son dönemde trendde yavaşlama var. 1 Ocak-31 Ağustos verilerine baktığımızda otomotiv endüstrisinin dolar bazında ihracatını yüzde 3,4 artırdığını görüyoruz. Ancak ağustos ayı kıyaslaması yaparsak çok kısmi de olsa 0,4’lük bir daralma gözlemliyoruz.

✧ Elimizde Avrupa Birliği otomotiv sektörüne ait temmuz verileri var. Temmuzda yeni araç kayıtlarında %0,2'lik oldukça zayıf bir artış görülüyor. Bölgenin dört büyük pazarında karışık sonuçlar var. İtalya (%4,7) ve İspanya (%3,4) ılımlı artışlar kaydederken, Fransa (%-2,3) ve Almanya (%-2,1) pazarlarında düşüşler yaşandı. Ağustos ayında da mevcut seyrin devam ettiğini düşünüyoruz.

Sektörden Açıklamalar

✦ Otomotiv Gazetecisi Emre Özpeynirci, Gazete Oksijen’nin Youtube kanalında yaptığı yayında önümüzdeki dönem için zam beklentisini paylaştı. Özpeynirci, “Ağustos ayına geldiğimiz zaman ağustos ayında da yine kampanyaların dozunun arttığını görüyoruz. Çünkü biliyorsunuz kurda önemli bir artış oldu. Özellikle parite çok önemli çünkü otomotiv sektörü genellikle euro bazlı çalışıyor. Euro da 38'in üzerine çıktı. Parite 1,1 civarında olunca otomotiv sektöründe önümüzdeki dönemde gelecek araçlarda zam kaçınılmaz gözüküyor. Şimdi herkesin burada kafası karışıyor. Yani diyor ki işte, “Kur %3 arttı ama otomobil fiyatları daha fazla artıyor.” E şimdi tabi çıplak fiyatın üzerine siz kur artışını ekleyip üzerine ÖTV ve KDV eklediğinizde nihai fiyat yani anahtar teslimindeki fiyat otomatik olarak artıyor. Ayrıca ağustos ayında baktığımız zaman aslında stoğu biten işte kampanyalarla çok fazla ortaya çıktığı için stoklar da var. Stoğu bitenler zaten yeni araçlar gelmeye başladığı için zamlı fiyatla satışa sunulmaya başladı bile şu anda.” dedi.

✧ Ağustos ayında döviz uzun zaman sonra hareketli bir ay geçirdi. Özellikle globalde risk iştahının artması Euro’yu destekliyor.

✦ Garanti BBVA Filo Genel Müdürü Ayşegül Gülgör katıldığı CNBC-e yayınında araç kiralama sektöründeki gidişat ve otomobil pazarındaki durum hakkında açıklamalarda bulundu. Filo kiralama sektörü hakkında bilgiler veren Gülgör, “Uzun dönem kiralama dediğimiz operasyonel kiralama şu anda sektör toplamında 254 bin adetlere geldi. Bu geçmişte daha yüksekti. Ama 2018'de yaşanan o ekonomik kriz sırasında kurların çok hızlı artması, faizin çok yükselmesinden sonra çok önemli bir karar alındı sektörle ilgili. Öncesinde biz kontratlarımızı Euro bazında da yapıyorduk. Bu tarihten sonra artık TL yapılma zorunluluğu geldi. Türk Lirası kontrat yapıyoruz. Faizler bizi çok yakından ilgilendiriyor bu anlamda. Çünkü aracın bedelini biz fonlamış oluyoruz müşterimizin yerine. Bir de o yanına koyduğumuz hizmet paketlerindeki maliyetler çok önemli oluyor. Ben bu sektörün potansiyelinin çok yüksek olduğuna inanıyorum. Çünkü baktığınızda şu anda işte 250 binler toplam araç sayısının %10'u civarında. Toplam şirket araçlarını düşünürseniz pazar payı olarak Avrupa'ya baktığımızda çok daha yüksek, %40-50'lere varıyor. Türkiye'de potansiyel çok yüksek.” diyor. 

✧ Uzun dönem araç kiralama sektörü önce 2018’deki kur şokları, arkasından 2020’de pandemi ile birlikte evden çalışma trendiyle çok zor dönemler geçirdi. Araç sayısında 2023’te 5 sene sonra ilk kez yukarı dönüş görüldü. Tekrardan ofisten çalışmaya dönülmesi sektörü destekleyen unsur oldu. Sektör için ekonomik aktivitenin canlı olması ve faiz oranları çok önem arz ediyor.

✦ Otostat Genel Müdürü Alp Gülan CNBC-e ekranlarındaki Araç Takip programında, sıfır ve ikinci el araç pazarının önümüzdeki dönemdeki gidişatı hakkında değerlendirmelerde bulundu. “2023 eylül ayından itibaren ikinci el fiyatlarında gerilemeye ve aralıksız her ay noter devir sayısında düşüşe şahit olduk. Son dönemde ise sıfır araçların tedariğinde bir miktar zorlanma yaşanması, fiyatların kur ve GSR maliyetinin getirdiği etkiyle artması sebebiyle ikinci el pazarında bir kıpırdama yaşandı. Sıfır araç pazarında ise önümüzdeki dönemde çok istekli kampanyalar görmeyeceğiz. Eylül-ekim satışlarının bir kısmı geçtiğimiz aylardaki kampanyalara olan taleple öne çekildi. Fiyatlardaki kurla beraber gerçekleşecek yükseliş ikinci elde de fiyatların artmasını sağlayacak. Eylül-Ekim gibi noter devir sayılarının da uzun bir süre sonra artışa geçebileceğini düşünüyorum.”

Şirket Beklentileri

✦ Türk Traktör, ikinci çeyrek finansallarının ardından şirket beklentilerinde revizyona gitti. Türkiye traktör pazarı beklentisini 60-68 binden, 58-64 bine düşüren Türk Traktör, kendi iç pazar satışlarını da 31-35 binden, 30-33 bine revize etti. İhracattaki 13 bin 500 - 15 bin satış beklentileri ise korundu.

✦ Tofaş, hafif ticari pazarındaki daralma sonrası şirket beklentilerinde aşağı yönlü revizyonlar yaptı. Toplam yurtiçi satışlarını 140-160 bin aralığından 120-140 bin bandına çeken Tofaş, ihracatta da zayıflama bekliyor. İhracat adetleri 60-70 binden 40-50 bine revize edidi. Tofaş, vergi öncesi kar marjı beklentilerini de düşürdü. İlk çeyrek sonunda yüzde 10’dan yüksek marj bekleyen Tofaş, marj öngörüsünü %6-8 aralığına düşürdü.

✦ Doğuş Otomotiv, Türkiye toplam otomotiv pazarı beklentisini 900 binden 1 milyona çıkarırken, kendi satış beklentisini de 105 binden 110 bine revize etti.

✦ Ford Otosan, ikinci çeyrek sonuçlarının ardından beklentilerini değiştirmedi. 2024 yılı için 660-720 bin aralığında satış bekleniyor.